भागवत गीता के 700 श्लोक – सम्पूर्ण भागवत गीता श्लोक (Bhagavad Gita Shloka)
हेल्लो दोस्तों स्वागत है आपका हमारी सुविचार इन वेबसाइट पर जहा हम आपके लिए रोजाना नए नए सुविचार और श्लोक लेकर आते रहते हैं। आज के इस आर्टिकल में हम भागवत गीता के 700 श्लोक लेकर आये हैं। श्रीमद्भगवद्गीता भगवान् गोविन्द के मुखारविन्द की मकरन्द-सुधा है।
अगर आप भी भागवत गीता के 700 श्लोक जानना चाहते हैं तो बिल्कुल सही आर्टिकल पढ़ रहे हैं। भगवद गीता को ग्रह पर सबसे महान पुस्तक के रूप में देखा जाता है! धार्मिक ग्रंथों के अनुसार, मार्गशीर्ष के शुक्ल पक्ष की एकादशी तिथि को, भगवान कृष्ण ने कुरुक्षेत्र के मैदान में अर्जुन को गीता के बारे में बताया था।
इसलिए हमेशा इस तिथि पर गीता जयंती मनाने की परंपरा है। है ! इस समय गीता ही एकमात्र धर्मग्रन्थ है। चलिए तो हम आज का यह आर्टिकल भागवत गीता के 700 श्लोक शुरू करते हैं।
गीता श्रेयं हि तिष्ठामि गीता मे चोत्तमं गृहम्
गीताज्ञानमुपाश्रित्य त्रील्लोकान् पालयाम्यहम्..!
क्रोधाद्भवति संमोह: संमोहात्स्मृतिविभ्रम:
स्मृतिभ्रंशाद्बुद्धिनाशो बुद्धिनाशात्प्रणश्यति..!
योगस्थ: कुरु कर्माणि संग त्यक्तवा धनंजय
सिद्धय-सिद्धयो: समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते..!
कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन
मा कर्मफलहेतुर्भूर्मा ते सङ्गोऽस्त्वकर्मणि..!
परित्राणाय साधूनाम् विनाशाय च दुष्कृताम्ध
र्मसंस्थापनार्थाय सम्भवामि युगे युगे..!
नास्ति बुद्धिरयुक्तस्य न चायुक्तस्य भावना
न चाभावयत: शांतिरशांतस्य कुत: सुखम्..!
विहाय कामान् य: कर्वान्पुमांश्चरति निस्पृह:
निर्ममो निरहंकार स शांतिमधिगच्छति..!
न चैतद्विद्मः कतरन्नो गरियो यद्वा जयेम यदि वा नो जयेयु:
यानेव हत्वा न जिजीविषाम- स्तेSवस्थिताः प्रमुखे धार्तराष्ट्राः..!
न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत्का
र्यते ह्यश: कर्म सर्व प्रकृतिजैर्गुणै:..!
न हि प्रपश्यामि ममापनुद्या- द्यच्छोकमुच्छोषणमिन्द्रियाणाम्
अवाप्य भूमावसपत्नमृद्धं राज्यं सुराणामपि चाधिपत्यम्..!
परित्राणाय साधूनाम् विनाशाय च दुष्कृताम्ध
र्मसंस्थापनार्थाय सम्भवामि युगे-युगे
सर्वधर्मान्परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज
अहं त्वां सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुच..!
दुरेण ह्यवरं कर्म बुद्धियोगाद्धञ्जय बुद्धौ
शरणमन्विच्छ कृपणाः फलहेतवः..!
दुरेण ह्यवरं कर्म बुद्धियोगाद्धञ्जय
बुद्धौ शरणमन्विच्छ कृपणाः फलहेतवः..!
8श्लोक न बुद्धिभेदं जनयेदज्ञानां कर्म संगिनाम्जो
षयेत्सर्वकर्माणि विद्वान्युक्त: समाचरन्..!
ये यथा मां प्रपद्यन्ते तांस्तथैव भजाम्यहम्
म वत्र्मानुवर्तन्ते मनुष्या पार्थ सर्वश:..!
श्रुतिविप्रतिपन्ना तेयदा स्थास्यति निश्र्चला
समाधावचला बुद्धिस्तदा योगमवाप्स्यसि..!
प्रजहाति यदा कामान्सर्वान्पार्थ मनोगतान्
आत्मन्येवात्मना तुष्टः स्थितप्रज्ञस्तदोच्यते..!
पिताहमस्य जगतो माता धाता पितामहः
वेद्यं पवित्रमोङ्कार ऋक्साम यजुरेव च..!
तपाम्यहमहं वर्षं निगृह्णाम्युत्सृजामि च
अमृतं चैव मृत्युश्च सदसच्चाहमर्जुन..!
यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत:
अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजाम्यहम्..!
यद्यदाचरति श्रेष्ठस्तत्तदेवेतरो जनः
स यत्प्रमाणं कुरुते लोकस्तदनुवर्तते..!
ध्यायतो विषयान्पुंसः सङ्गस्तेषूपजायते
सङ्गात्संजायते कामः कामात्क्रोधोऽभिजायते..!
नियतं कुरु कर्म त्वं कर्म ज्यायो ह्यकर्मणः
शरीरयात्रापि च ते न प्रसिद्ध्येदकर्मणः..!
यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत:
अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजाम्यहम्..!
यद्यदाचरति श्रेष्ठस्तत्तदेवेतरो जनः
स यत्प्रमाणं कुरुते लोकस्तदनुवर्तते..!
परित्राणाय साधूनाम् विनाशाय च दुष्कृताम्
धर्मसंस्थापनार्थाय सम्भवामि युगे युगे..!
श्रद्धावान्ल्लभते ज्ञानं तत्परः संयतेन्द्रियः
ज्ञानं लब्ध्वा परां शान्तिमचिरेणाधिगच्छति..!
ध्यायतो विषयान्पुंसः सङ्गस्तेषूपजायते
सङ्गात्संजायते कामः कामात्क्रोधोऽभिजायते..!
हतो वा प्राप्यसि स्वर्गम्, जित्वा वा भोक्ष्यसे महिम्
तस्मात् उत्तिष्ठ कौन्तेय युद्धाय कृतनिश्चय:..!
प्रकृतेः क्रियमाणानि गुणैः कर्माणि सर्वशः
अहंकारविमूढात्मा कर्ताहमिति मन्यते..!
योगस्थः कुरु कर्माणि सङ्गं त्यक्त्वा धनञ्जय
सिद्धयसिद्धयोः समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते..!
बहूनि में व्यतीतानि जन्मानि तव चार्जुन
तान्यहं वेद सर्वाणि न त्वं वेत्थ परंतप..!
पिताऽहमस्य जगतो माता धाता पितामहः
वेद्यं पवित्रमोंकार ऋक् साम यजुरेव च..!
तपाम्यहमहं वर्षं निगृह्णाम्युत्सृजामि च
अमृतं चैव मृत्युश्च सदसच्चाहमर्जुन..!
प्रकृतिम स्वामवष्टभ्य विसृजामि पुन: पुन:
भूतग्राममिमं कृत्स्नमवशम प्रकृतेर्वशात..!
न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत्
कार्यते ह्यवशः कर्म सर्वः प्रकृतिजैर्गुणैः..!
प्रकृतेः क्रियमाणानि गुणैः कर्माणि सर्वशः
अहंकारविमूढात्मा कर्ताहमिति मन्यते..!
सर्वधर्मान्परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज
अहं त्वां सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुचः..!
अजो अपि सन्नव्यायात्मा भूतानामिश्वरोमपि सन
प्रकृतिं स्वामधिष्ठाय संभवाम्यात्ममायया..!
त्रिभिर्गुण मयै र्भावैरेभिः सर्वमिदं जगत
मोहितं नाभि जानाति मामेभ्य परमव्ययम्..!
अनाश्रित: कर्मफलम कार्यम कर्म करोति य:
स: संन्यासी च योगी न निरग्निर्ना चाक्रिया:..!
न मे पार्थास्ति कर्तव्यं त्रिषु लोकेषु किंचन
नानवाप्तमवाप्तव्यं वर्त एव च कर्मणि..!
न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत्
कश्चिकार्यते ह्यवशः कर्म सर्वः प्रकृतिजैर्गुणैः..!
त्रिभिर्गुण मयै र्भावैरेभिः सर्वमिदं जगत
मोहितं नाभि जानाति मामेभ्य परमव्ययम्..!
प्रकृतिम स्वामवष्टभ्य विसृजामि पुन: पुन:
भूतग्राममिमं कृत्स्नमवशम प्रकृतेर्वशात
श्रद्धावान्ल्लभते ज्ञानं तत्परः संयतेन्द्रियः
ज्ञानं लब्ध्वा परां शान्तिमचिरेणाधिगच्छति..!
न मे पार्थास्ति कर्तव्यं त्रिषु लोकेषु किंचन
नानवाप्तमवाप्तव्यं वर्त एव च कर्मणि..!
उद्धरेदात्मनात्मानं नात्मानमवसादयेत्
आत्मैं ह्यात्मनों बन्धुरात्मैव रिपुरात्मनः..!
धमकक्षेत्रेकुरुक्षेत्रेसमवेता युयत्ुसवः
मामकाः पाण्डवाश्र्िैव टकमकुवकत सञ्जय..!
दृष्ट्वा तुपाण्डवानीकं व्यढूंदुयोधनस्तदा
आिायकमुपसङ्गम्य राजा विनमब्रवीत्..!
पश्यैतांपाण्डुपत्रुाणामािायकमहतीं िमूम्
व्यूढांरुपदपुत्रेण तव टशष्येण धीमता..!
अत्र श्रूरा महेष्वासा भीमाजकुनसमा युटध
युयुधानो टवराटश्र्ि रुपदश्र्ि महारथ..!
हतो वा प्राप्यसि स्वर्गम्, जित्वा वा भोक्ष्यसे महिम्
तस्मात् उत्तिष्ठ कौन्तेय युद्धाय कृतनिश्चय..!
नैनं छिन्दन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावकः
न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुतः..!
लोकेऽस्मिन्द्विविधा निष्ठा पुरा प्रोक्ता मयानघ
ज्ञानयोगेन सांख्यानां कर्मयोगेन योगिनाम्..!
धृष्टकेतुश्र्िेटकतानः काटशराजश्र्ि वीयकवान्
पुरुटजत्कुटन्तभोजश्र्ि शैब्यश्र्ि नरपुङ्गवः..!
यद्यदाचरति श्रेष्ठस्तत्तदेवेतरो जन:
स यत्प्रमाणं कुरुते लोकस्तदनुवर्तते..!
कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन
मा कर्मफलहेतुर्भूर्मा ते सङ्गोऽस्त्वकर्मणि..!
ध्यायतो विषयान्पुंसः सङ्गस्तेषूपजायते
सङ्गात्संजायते कामः कामात्क्रोधोऽभिजायते..!
क्रोधाद्भवति संमोह: संमोहात्स्मृतिविभ्रम:
स्मृतिभ्रंशाद्बुद्धिनाशो बुद्धिनाशात्प्रणश्यति..!
यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत
अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजाम्यहम्..!
यद्यदाचरति श्रेष्ठस्तत्तदेवेतरो जन:
स यत्प्रमाणं कुरुते लोकस्तदनुवर्तते..!
यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत:
अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजाम्यहम्..!
हतो वा प्राप्यसि स्वर्गम्, जित्वा वा भोक्ष्यसे महिम्
तस्मात् उत्तिष्ठ कौन्तेय युद्धाय कृतनिश्चय:..!
न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत्
कार्यते ह्यवशः कर्म सर्वः प्रकृतिजैर्गुणैः..!
कर्मेन्द्रियाणि संयम्य य आस्ते मनसा स्मरन्
इन्द्रियार्थान्विमूढात्मा मिथ्याचारः स उच्यते..!
न कर्मणामनारंभान्नैष्कर्म्यं पुरुषोऽश्नुते
न च सन्न्यसनादेव सिद्धिं समधिगच्छति..!
श्रद्धावान्ल्लभते ज्ञानं तत्पर: संयतेन्द्रिय:
ज्ञानं लब्ध्वा परां शान्तिमचिरेणाधिगच्छति..!
पत्रं पुष्पं फलं तोयं यो मे भक्त्या प्रयच्छति
तदहं भक्त्युपहृतमश्नामि प्रयतात्मन:..!
संन्यासं कर्मणां कृष्ण पुनर्योगं च शंससि
यच्छ्रेय एतयोरेकं तन्मे ब्रूहि सुनिश्चितम्..!
यत्र योगेश्वरः कृष्णो यत्र पार्थो धनुर्धरः
तत्र श्रीर्विजयो भूतिर्ध्रुवा नीतिर्मतिर्मम..!
सर्वधर्मान्परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज
अहं त्वां सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुच:..!
एतां विभूतिं योगं च मम यो वेत्ति तत्त्वतः
सोऽविकम्पेन योगेन युज्यते नात्र संशयः..!
विद्याविनयसंपन्ने ब्राह्मणे गवि हस्तिनि
शुनि चैव श्वपाके च पंडिता: समदर्शिन:..!
अक्षरं ब्रह्म परमं स्वभावोऽध्यात्ममुच्यते
भूतभावोद्भवकरो विसर्गः कर्मसंज्ञित..!
तं विद्याद् दुःखसंयोगवियोगं योगसञ्ज्ञितम्
स निश्चयेन योक्तव्यो योगोऽनिर्विण्णचेतसा..!
नैनं छिद्रन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावक:
न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुत..!
कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन
मा कर्मफलहेतुर्भूर्मा ते सङ्गोऽस्त्वकर्मणि..!
ध्यायतो विषयान्पुंसः सङ्गस्तेषूपजायते
सङ्गात्संजायते कामः कामात्क्रोधोऽभिजायते..!
प्रकृतेर्गुणसम्मूढ़ाः सज्जन्ते गुणकर्मसु
तानकृत्स्नविदो मन्दान्कृत्स्नविन्न विचालयेत्..!
आपदः संपदः काले दैवादेवेति निश्चयी
तृप्तः स्वस्थेन्द्रियो नित्यं न वान्छति न शोचति
सर्वद्वारेषु देहेऽस्मिन्प्रकाश उपजायते
ज्ञानं यदा तदा विद्याद्विवृद्धं सत्त्वमित्युत..!
यदा सत्त्वे प्रवृद्धे तु प्रलयं याति देहभृत्
तदोत्तमविदां लोकानमलान्प्रतिपद्यते..!
सत्वं सुखे सञ्जयति रज: कर्मणि भारत
ज्ञानमावृत्य तु तम: प्रमादे सञ्जयत्युत..!
यया धर्ममधर्मं च कार्यं चाकार्यमेव च
अयथावत्प्रजानाति बुद्धिः सा पार्थ राजसी..!
अत्र शूरा महेष्वासा भीमार्जुनसमा युधि
युयुधानो विराटश्च द्रुपदश्च महारथः..!
यं हि न व्यथयन्त्येते पुरुषं पुरुषर्षभ
समदुःखसुखं धीरं सोऽमृतत्वाय कल्पते
कर्मणः सुकृतस्याहुः सात्त्विकं निर्मलं फलम्
रजसस्तु फलं दुःखमज्ञानं तमसः फलम्..!
शौर्यं तेजो धृतिर्दाक्ष्यं युद्धे चाप्यपलायनम्
दानमीश्वरभावश्च क्षात्रं कर्म स्वभावजम्..!
धृष्टकेतुश्चेकितानः काशिराजश्च वीर्यवान्
पुरुजित्कुन्तिभोजश्च शैब्यश्च नरपुङवः..!
नैनं छिद्रन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावक:
न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुत..!
मानापमानयोस्तुल्यस्तुल्यो मित्रारिपक्षयोः
सर्वारम्भपरित्यागी गुणातीतः सा उच्यते..!
श्रद्धावाननसूयश्च श्रृणुयादपि यो नरः
सोऽपि मुक्तःशुभाँल्लोकान्प्राप्नुयात्पुण्यकर्मणाम्..!
युधामन्युश्च विक्रान्त उत्तमौजाश्च वीर्यवान्
सौभद्रो द्रौपदेयाश्च सर्व एव महारथाः..!
जातस्य हि ध्रुवो मृत्यु्धुवं जन्म मृतस्य च
तस्मादपरिहार्येऽर्थे न त्वं शोचितुमर्हसि..!
यत्साङ्ख्यैः प्राप्यते स्थानं तद्यौगैरपि गम्यते
एकं साङ्ख्यं च योगं च यः पश्यति स पश्यति..!
यो न ह्यष्यति न द्वेष्टि न शोचति न कांक्षति
शुभाशुभपरित्यागी भक्तिमान्यः स मे प्रियः..!
अस्माकं तु विशिष्टा ये तान्निबोध द्विजोत्तम
नायका मम सैन्यस्य सञ्ज्ञार्थं तान्ब्रवीमि ते..!
न कर्तृत्वं न कर्माणि लोकस्य सृजति प्रभुः
न कर्मफलसंयोगं स्वभावस्तु प्रवर्तते..!
जन्म कर्म च मे दिव्यमेवं यो वेत्ति तत्त्वतः
त्यक्त्वा देहं पुनर्जन्म नैति मामेति सोऽर्जुन..!
विद्याविनयसंपन्ने ब्राह्मणे गवि हस्तिनि
शुनि चैव श्वपाके च पण्डिताः समदर्शिनः..!
भवान्भीष्मश्च कर्णश्च कृपश्च समितिञ्जयः
अश्वत्थामा विकर्णश्च सौमदत्तिस्तथैव च..!
अन्ये च बहवः शूरा मदर्थे त्यक्तजीविताः
नानाशस्त्रप्रहरणाः सर्वे युद्धविशारदाः..!
कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन
मा कर्मफलहेतुर्भूर्मा ते सङ्गोऽस्त्वकर्मणि..!
तद्बुद्धयस्तदात्मानस्तन्निष्ठास्तत्परायणाः
गच्छन्त्यपुनरावृत्तिं ज्ञाननिर्धूतकल्मषाः..!
शक्नोतीहैव यः सोढुं प्राक्शरीरविमोक्षणात्
कामक्रोधोद्भवं वेगं स युक्तः स सुखी नरः..!
यस्य नांहकृतो भावो बुद्धिर्यस्य न लिप्यते
हत्वापि स इमाँल्लोकान्न हन्ति न निबध्यते..!
अपर्याप्तं तदस्माकं बलं भीष्माभिरक्षितम्
पर्याप्तं त्विदमेतेषां बलं भीमाभिरक्षितम्..!
ध्यायतो विषयान्पुंसः सङ्गस्तेषूपजायते
सङ्गात्संजायते कामः कामात्क्रोधोऽभिजायते..!
अयनेषु च सर्वेषु यथाभागमवस्थिताः
भीष्ममेवाभिरक्षन्तु भवन्तः सर्व एव हि..!
क्रोधाद्भवति संमोह: संमोहात्स्मृतिविभ्रम:
स्मृतिभ्रंशाद्बुद्धिनाशो बुद्धिनाशात्प्रणश्यति..!
तस्य सञ्जनयन्हर्षं कुरुवृद्धः पितामहः
सिंहनादं विनद्योच्चैः शंख दध्मो प्रतापवान्..!
लभन्ते ब्रह्मनिर्वाणमृषयः क्षीणकल्मषाः
छिन्नद्वैधा यतात्मानः सर्वभूतहिते रताः..!
स्वयमेवात्मनात्मानं वेत्थ त्वं पुरुषोत्तम
भूतभावन भूतेश देवदेव जगत्पते..!
ततः शंखाश्च भेर्यश्च पणवानकगोमुखाः
सहसैवाभ्यहन्यन्त स शब्दस्तुमुलोऽभवत्..!
ततः शंखाश्च भेर्यश्च पणवानकगोमुखाः
सहसैवाभ्यहन्यन्त स शब्दस्तुमुलोऽभवत्..!
परित्राणाय साधूनाम् विनाशाय च दुष्कृताम्ध
र्मसंस्थापनार्थाय सम्भवामि युगे-युगे..!
श्रद्धावान्ल्लभते ज्ञानं तत्पर: संयतेन्द्रिय:
ज्ञानं लब्ध्वा परां शान्तिमचिरेणाधिगच्छति..!
अहमात्मा गुडाकेश सर्वभूताशयस्थितः
अहमादिश्च मध्यं च भूतानामन्त एव च..!
वेदानां सामवेदोऽस्मि देवानामस्मि वासवः
इंद्रियाणां मनश्चास्मि भूतानामस्मि चेतना..!
ततः श्वेतैर्हयैर्युक्ते महति स्यन्दने स्थितौ
माधवः पाण्डवश्चैव दिव्यौ शंखौ प्रदध्मतुः..!
रुद्राणां शङ्करश्चास्मि वित्तेशो यक्षरक्षसाम्
वसूनां पावकश्चास्मि मेरुः शिखरिणामहम्..!
अर्जुन ने भी अलौकिक शंख बजाए
पाञ्चजन्यं हृषीकेशो देवदत्तं धनञ्जयः..!
पवनः पवतामस्मि रामः शस्त्रभृतामहम्।
षाणां मकरश्चास्मि स्रोतसामस्मि जाह्नवी..!
(41)अनन्तविजयं राजा कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः
नकुलः सहदेवश्च सुघोषमणिपुष्पकौ..!
सर्गाणामादिरन्तश्च मध्यं चैवाहमर्जुन
अध्यात्मविद्या विद्यानां वादः प्रवदतामहम्..!
यदि मामप्रतीकारमशस्त्रं शस्त्रपाणयः
धार्तराष्ट्रा रणे हन्युस्तन्मे क्षेमतरं भवेत्..!
धृष्टद्युम्नो विराटश्च सात्यकिश्चापराजितः
द्रुपदो द्रौपदेयाश्च सर्वशः पृथिवीपते..!
धर्मक्षेत्रे कुरुक्षेत्रे समवेता युयुत्सवः
मामकाः पाण्डवाश्चैव किमकुर्वत संजय..!
धर्मक्षेत्रे कुरुक्षेत्रे समवेता युयुत्सवः
मामकाः पाण्डवाश्चैव किमकुर्वत संजय..!
स घोषो धार्तराष्ट्राणां हृदयानि व्यदारयत्
नभश्च पृथिवीं चैव तुमुलो व्यनुनादयन्..!
यावदेतान्निरीक्षेऽहं योद्धुकामानवस्थितान्
कैर्मया सह योद्धव्यमस्मिन् रणसमुद्यमे..!
संकरो नरकायैव कुलघ्नानां कुलस्य च
पतन्ति पितरो ह्येषां लुप्तपिण्डोदकक्रियाः..!
तस्मान्नार्हा वयं हन्तुं धार्तराष्ट्रान्स्वबान्धवान्
स्वजनं हि कथं हत्वा सुखिनः स्याम माधव..!
निहत्य धार्तराष्ट्रान्न का प्रीतिः स्याज्जनार्दन
पापमेवाश्रयेदस्मान् हत्वैतानाततायिनः..!
योत्स्यमानानवेक्षेऽहं य एतेऽत्र समागताः
धार्तराष्ट्रस्य दुर्बुद्धेर्युद्धे प्रियचिकीर्षवः..!
न काङ्क्षे विजयं कृष्ण न च राज्यं सुखानि च
किं नो राज्येन गोविंद किं भोगैर्जीवितेन वा..!
येषामर्थे काङक्षितं नो राज्यं भोगाः सुखानि च
त इमेऽवस्थिता युद्धे प्राणांस्त्यक्त्वा धनानि च..!
निमित्तानि च पश्यामि विपरीतानि केशव
न च श्रेयोऽनुपश्यामि हत्वा स्वजनमाहवे..!
एवमुक्तो हृषीकेशो गुडाकेशेन भारत
सेनयोरुभयोर्मध्ये स्थापयित्वा रथोत्तमम्..!
भीष्मद्रोणप्रमुखतः सर्वेषां च महीक्षिताम्
उवाच पार्थ पश्यैतान् समवेतान् कुरूनिति..!
तान्समीक्ष्य स कौन्तेयः सर्वान् बन्धूनवस्थितान्
कृपया परयाविष्टो विषीदत्रिदमब्रवीत्..!
तान्समीक्ष्य स कौन्तेयः सर्वान् बन्धूनवस्थितान्
कृपया परयाविष्टो विषीदत्रिदमब्रवीत्..!
आचार्यान्मातुलान्भ्रातृन्पुत्रान्पौत्रान्सखींस्तथा
श्वशुरान् सुहृदश्चैव सेनयोरुभयोरपि..!
यावदेतान्निरीक्षेऽहं योद्धुकामानवस्थितान्
कैर्मया सह योद्धव्यमस्मिन् रणसमुद्यमे..!
स घोषो धार्तराष्ट्राणां हृदयानि व्यदारयत्
नभश्च पृथिवीं चैव तुमुलो व्यनुनादयन्..!
दृष्टेवमं स्वजनं कृष्ण युयुत्सुं समुपस्थितम्
सीदन्ति मम गात्राणि मुखं च परिशुष्यति..!
गाण्डीवं स्रंसते हस्तात्वक्चैव परिदह्यते
न च शक्नोम्यवस्थातुं भ्रमतीव च मे मनः..!
निमित्तानि च पश्यामि विपरीतानि केशव
न च श्रेयोऽनुपश्यामि हत्वा स्वजनमाहवे..!
न काङ्क्षे विजयं कृष्ण न च राज्यं सुखानि च
किं नो राज्येन गोविंद किं भोगैर्जीवितेन वा..!
अनन्तविजयं राजा कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः
नकुलः सहदेवश्च सुघोषमणिपुष्पकौ..!
पाञ्चजन्यं हृषीकेशो देवदत्तं धनञ्जयः
पौण्ड्रं दध्मौ महाशंख भीमकर्मा वृकोदरः..!
येषामर्थे काङक्षितं नो राज्यं भोगाः सुखानि च
त इमेऽवस्थिता युद्धे प्राणांस्त्यक्त्वा धनानि च..!
ततः शंखाश्च भेर्यश्च पणवानकगोमुखाः
सहसैवाभ्यहन्यन्त स शब्दस्तुमुलोऽभवत्..!
तस्य सञ्जनयन्हर्षं कुरुवृद्धः पितामहः
सिंहनादं विनद्योच्चैः शंख दध्मो प्रतापवान्..!
आचार्याः पितरः पुत्रास्तथैव च पितामहाः
मातुलाः श्वशुराः पौत्राः श्यालाः संबंधिनस्तथा..!
एतान्न हन्तुमिच्छामि घ्नतोऽपि मधुसूदन
अपि त्रैलोक्यराज्यस्य हेतोः किं नु महीकृते..!
निहत्य धार्तराष्ट्रान्न का प्रीतिः स्याज्जनार्दन
पापमेवाश्रयेदस्मान् हत्वैतानाततायिनः..!
अधर्माभिभवात्कृष्ण प्रदुष्यन्ति कुलस्त्रियः
स्त्रीषु दुष्टासु वार्ष्णेय जायते वर्णसंकरः..!
अपर्याप्तं तदस्माकं बलं भीष्माभिरक्षितम्
पर्याप्तं त्विदमेतेषां बलं भीमाभिरक्षितम्..!
अहो बत महत्पापं कर्तुं व्यवसिता वयम्
यद्राज्यसुखलोभेन हन्तुं स्वजनमुद्यताः..!
यदि मामप्रतीकारमशस्त्रं शस्त्रपाणयः
धार्तराष्ट्रा रणे हन्युस्तन्मे क्षेमतरं भवेत्..!
भवान्भीष्मश्च कर्णश्च कृपश्च समितिञ्जयः
अश्वत्थामा विकर्णश्च सौमदत्तिस्तथैव च..!
अस्माकं तु विशिष्टा ये तान्निबोध द्विजोत्तम
नायका मम सैन्यस्य सञ्ज्ञार्थं तान्ब्रवीमि ते..!
पश्यैतां पाण्डुपुत्राणामाचार्य महतीं चमूम्
व्यूढां द्रुपदपुत्रेण तव शिष्येण धीमता..!
सुखार्थिनः कुतोविद्या नास्ति विद्यार्थिनः सुखम्
सुखार्थी वा त्यजेद् विद्यां विद्यार्थी वा त्यजेत् सुखम्..!
नास्ति विद्यासमो बन्धुर्नास्ति विद्यासमः सुहृत्
नास्ति विद्यासमं वित्तं नास्ति विद्यासमं सुखम्..!
सर्वद्रव्येषु विद्यैव द्रव्यमाहुरनुत्तमम्
अहार्यत्वादनर्ध्यत्वादक्षयत्वाच्च सर्वदा..!
अलसस्य कुतो विद्या अविद्यस्य कुतो धनम्
अधनस्य कुतो मित्रममित्रस्य कुतः सुखम्..!
रूपयौवनसंपन्ना विशाल कुलसम्भवाः
विद्याहीना न शोभन्ते निर्गन्धा इव किंशुकाः..!
विद्याभ्यास स्तपो ज्ञानमिन्द्रियाणां च संयमः
अहिंसा गुरुसेवा च निःश्रेयसकरं परम्..!
एवमुक्त्वार्जुनः सङ्ख्ये रथोपस्थ उपाविशत्
विसृज्य सशरं चापं शोकसंविग्नमानसः..!
विद्या ददाति विनयं विनयाद् याति पात्रताम्
पात्रत्वाद्धनमाप्नोति धनाद्धर्मं ततः सुखम्..!
दानानां च समस्तानां चत्वार्येतानि भूतले
श्रेष्ठानि कन्यागोभूमिविद्या दानानि सर्वदा..!
क्षणशः कणशश्चैव विद्यामर्थं च साधयेत्
क्षणे नष्टे कुतो विद्या कणे नष्टे कुतो धनम्..!
नास्ति विद्या समं चक्षु नास्ति सत्य समं तप:
नास्ति राग समं दुखं नास्ति त्याग समं सुखं..!
गुरु शुश्रूषया विद्या पुष्कलेन् धनेन वा
अथ वा विद्यया विद्या चतुर्थो न उपलभ्यते..!
अर्थातुराणां न सुखं न निद्रा कामातुराणां न भयं न लज्जा
विद्यातुराणां न सुखं न निद्रा क्षुधातुराणां न रुचि न बेला..!
पठतो नास्ति मूर्खत्वं अपनो नास्ति पातकम्
मौनिनः कलहो नास्ति न भयं चास्ति जाग्रतः..!
विद्याभ्यास स्तपो ज्ञानमिन्द्रियाणां च संयमः
अहिंसा गुरुसेवा च निःश्रेयसकरं परम्..!
विद्या वितर्को विज्ञानं स्मृतिः तत्परता क्रिया
यस्यैते षड्गुणास्तस्य नासाध्यमतिवर्तते..!
गीती शीघ्री शिरः कम्पी तथा लिखित पाठकः
अनर्थज्ञोऽल्पकण्ठश्च षडेते पाठकाधमाः..!
सद्विद्या यदि का चिन्ता वराकोदर पूरणे
शुकोऽप्यशनमाप्नोति रामरामेति च ब्रुवन्..!
विद्याविनयोपेतो हरति न चेतांसि कस्य मनुजस्य
कांचनमणिसंयोगो नो जनयति कस्य लोचनानन्दम्..!
हर्तृ र्न गोचरं याति दत्ता भवति विस्तृता
कल्पान्तेऽपि न या नश्येत् किमन्यद्विद्यया विना..!
द्यूतं पुस्तकवाद्ये च नाटकेषु च सक्तिता
स्त्रियस्तन्द्रा च निन्द्रा च विद्याविघ्नकराणि षट्..!
अष्टौ गुणा पुरुषं दीपयंति प्रज्ञा सुशीलत्वदमौ श्रुतं च
पराक्रमश्चबहुभाषिता च दानं यथाशक्ति कृतज्ञता च..!
आयुषः क्षण एकोऽपि सर्वरत्नैर्न न लभ्यते
नीयते स वृथा येन प्रमादः सुमहानहो..!
आरम्भगुर्वी क्षयिणी क्रमेण, लघ्वी पुरा वृद्धिमती च पश्चात्दि
नस्य पूर्वार्द्धपरार्द्धभिन्ना, छायेव मैत्री खलसज्जनानाम्..!
परान्नं च परद्रव्यं तथैव च प्रतिग्रहम्प
रस्त्रीं परनिन्दां च मनसा अपि विवर्जयेत..!
अनेकशास्त्रं बहुवेदितव्यम्, अल्पश्च कालो बहवश्च विघ्ना:
यत् सारभूतं तदुपासितव्यं, हंसो यथा क्षीरमिवाम्भुमध्यात्..!
उद्यमेन हि सिध्यन्ति कार्याणि न मनोरथैः
न हि सुप्तस्य सिंहस्य प्रविशन्ति मुखे मृगाः..!
न ही कश्चित् विजानाति किं कस्य श्वो भविष्यति
अतः श्वः करणीयानि कुर्यादद्यैव बुद्धिमान्..!
नैनं छिद्रन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावक:
न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुत..!
सर्वधर्मान्परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज
अहं त्वां सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुच:..!
कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन
मा कर्मफलहेतुर्भूर्मा ते सङ्गोऽस्त्वकर्मणि..!
गुरूनहत्वा हि महानुभवान श्रेयो भोक्तुं भैक्ष्यमपीह लोके
हत्वार्थकामांस्तु गुरुनिहैव भुञ्जीय भोगान्रुधिरप्रदिग्धान्..!
न चैतद्विद्मः कतरन्नो गरियो यद्वा जयेम यदि वा नो जयेयु:
यानेव हत्वा न जिजीविषाम- स्तेSवस्थिताः प्रमुखे धार्तराष्ट्राः..!
कार्पण्यदोषोपहतस्वभावः पृच्छामि त्वां धर्म सम्मूढचेताः
यच्छ्रेयः स्यान्निश्र्चितं ब्रूहि तन्मे शिष्यस्तेSहं शाधि मां त्वां प्रपन्नम्..!
न हि प्रपश्यामि ममापनुद्या- द्यच्छोकमुच्छोषणमिन्द्रियाणाम्
अवाप्य भूमावसपत्नमृद्धं राज्यं सुराणामपि चाधिपत्यम्..!
योगस्थः कुरु कर्माणि सङ्गं त्यक्त्वा धनञ्जय
सिद्धयसिद्धयोः समो भूत्वा समत्वं योग उच्यते..!
दुरेण ह्यवरं कर्म बुद्धियोगाद्धञ्जय।
बुद्धौ शरणमन्विच्छ कृपणाः फलहेतवः..!
कर्मजं बुद्धियुक्ता हि फलं त्यक्त्वा मनीषिणः
जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः पदं गच्छन्त्यनामयम्..!
श्रुतिविप्रतिपन्ना ते यदा स्थास्यति निश्र्चला
समाधावचला बुद्धिस्तदा योगमवाप्स्यसि..!
गतिर्भर्ता प्रभुः साक्षी निवासः शरणं सुहृत्
प्रभवः प्रलयः स्थानं निधानं बीजमव्ययम्..!
तपाम्यहमहं वर्षं निगृह्णाम्युत्सृजामि च
अमृतं चैव मृत्युश्च सदसच्चाहमर्जुन..!
नैनं छिन्दन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावकः
न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुतः..!
यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत:
अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजाम्यहम्..!
क्रोधाद्भवति संमोहः संमोहात्स्मृतिविभ्रमः
स्मृतिभ्रंशाद्बुद्धिनाशो बुद्धिनाशात्प्रणश्यति..!
यद्यदाचरति श्रेष्ठस्तत्तदेवेतरो जनः
स यत्प्रमाणं कुरुते लोकस्तदनुवर्तते..!
सर्वधर्मान्परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज
अहं त्वां सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुचः..!
श्रद्धावान्ल्लभते ज्ञानं तत्परः संयतेन्द्रियः
ज्ञानं लब्ध्वा परां शान्तिमचिरेणाधिगच्छति..!
ध्यायतो विषयान्पुंसः सङ्गस्तेषूपजायते
सङ्गात्संजायते कामः कामात्क्रोधोऽभिजायते..!
हतो वा प्राप्यसि स्वर्गम्, जित्वा वा भोक्ष्यसे महिम्
तस्मात् उत्तिष्ठ कौन्तेय युद्धाय कृतनिश्चय:..!
अजो अपि सन्नव्यायात्मा भूतानामिश्वरोमपि सन
प्रकृतिं स्वामधिष्ठाय संभवाम्यात्ममायया..!
प्रकृतिम स्वामवष्टभ्य विसृजामि पुन: पुन:
भूतग्राममिमं कृत्स्नमवशम प्रकृतेर्वशात..!
अनाश्रित: कर्मफलम कार्यम कर्म करोति य:
स: संन्यासी च योगी न निरग्निर्ना चाक्रिया..!
न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत्।
कार्यते ह्यवशः कर्म सर्वः प्रकृतिजैर्गुणैः..!
न मे पार्थास्ति कर्तव्यं त्रिषु लोकेषु किंचन
नानवाप्तमवाप्तव्यं वर्त एव च कर्मणि..!
न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत्
कार्यते ह्यवशः कर्म सर्वः प्रकृतिजैर्गुणैः..!
प्रकृतेः क्रियमाणानि गुणैः कर्माणि सर्वशः
अहंकारविमूढात्मा कर्ताहमिति मन्यते..!
त्रिभिर्गुण मयै र्भावैरेभिः सर्वमिदं जगत
मोहितं नाभि जानाति मामेभ्य परमव्ययम्..!
उद्धरेदात्मनात्मानं नात्मानमवसादयेत्आ
त्मैं ह्यात्मनों बन्धुरात्मैव रिपुरात्मनः..!
उद्योगिनं पुरुषसिंहं उपैति लक्ष्मीः दैवं हि दैवमिति कापुरुषा वदंति
दैवं निहत्य कुरु पौरुषं आत्मशक्त्या यत्ने कृते यदि न सिध्यति न कोऽत्र दोषः..!
क्षणशः कणशश्चैव विद्यामर्थं च साधयेत्
क्षणे नष्टे कुतो विद्या कणे नष्टे कुतो धनम्..!
यस्य कृत्यं न जानन्ति मन्त्रं वा मन्त्रितं परे
कृतमेवास्य जानन्ति स वै पण्डित उच्यते..!
येन बद्धो बली राजा दानवेन्द्रो महाबलः
तेन त्वाम् अभिबध्नामि रक्षे मा चल मा चल..!
आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः
नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति..!
विद्वत्त्वं दक्षता शीलं सङ्कान्तिरनुशीलनम्
शिक्षकस्य गुणाः सप्त सचेतस्त्वं प्रसन्नता..!
पुस्तकस्था तु या विद्या, परहस्तगतं च धनम्
कार्यकाले समुत्तपन्ने न सा विद्या न तद् धनम्..!
काव्य-शास्त्र-विनोदेन कालो गच्छति धीमताम्
व्यसनेन तु मूर्खाणां निद्रया कलहेन वा..!
यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत अभ्युत्थानमधर्मस्य तदाऽऽत्मानं सृजाम्यहम्
परित्राणाय साधूनां विनाशाय च दुष्कृताम्। धर्मसंस्थापनार्थाय संभवामि युगे युगे..!
यस्य पुत्रो वशीभूतो भार्या छन्दानुगामिनी
विभवे यस्य सन्तुष्टिस्तस्य स्वर्ग इहैव हि..!
न ही कश्चित् विजानाति किं कस्य श्वो भविष्यति
अतः श्वः करणीयानि कुर्यादद्यैव बुद्धिमान्..!
अरावप्युचितं कार्यमातिथ्यं गृहमागते
छेत्तुः पार्श्वगताच्छायां नोपसंहरते द्रुमः..!
आढ् यतो वापि दरिद्रो वा दुःखित सुखितोऽपिवा
निर्दोषश्च सदोषश्च व्यस्यः परमा गतिः..!
अविश्रामं वहेत् भारं शीतोष्णं च न विन्दति
ससन्तोष स्तथा नित्यं त्रीणि शिक्षेत गर्दभात्..!
युक्ताहारविहारस्य युक्तचेष्टस्य कर्मसु
युक्तस्वप्नावबोधस्य योगो भवति दु:खहा..!
मनःशौचं कर्मशौचं कुलशौचं च भारत
देहशौचं च वाक्शौचं शौचं पंञ्चविधं स्मृतम्..!
शनैः पन्थाः शनैः कन्था शनैः पर्वतलङ्घनम्
शनैर्विद्या शनैर्वित्तं पञ्चैतनि शनैः शनैः..!
शशतेषु जायते शूरः सहस्रेषु च पण्डितः
वक्ता दशसहस्रेषु दाता भवति वा न वा..!
न चोरहार्य न राजहार्य न भ्रतृभाज्यं न च भारकारि
व्यये कृते वर्धति एव नित्यं विद्याधनं सर्वधनप्रधानम्..!
आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः
नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति..!
आत्मार्थं जीवलोकेऽस्मिन् को न जीवति मानवः
परं परोपकारार्थं यो जीवति स जीवति..!
सहसा विदधीत न क्रियामविवेकः परमापदां पदम्
वृणते हि विमृश्यकारिणं गुणलुब्धाः स्वयमेव संपदः..!
उद्योगे नास्ति दारिद्रयं जपतो नास्ति पातकम्मौ
नेन कलहो नास्ति जागृतस्य च न भयम्..!
दारिद्रय रोग दुःखानि बंधन व्यसनानि च
आत्मापराध वृक्षस्य फलान्येतानि देहिनाम्..!
निर्विषेणापि सर्पेण कर्तव्या महती फणा
विषं भवतु वा माऽभूत् फणटोपो भयङ्करः..!
न कश्चित कस्यचित मित्रं न कश्चित कस्यचित रिपु:
व्यवहारेण जायन्ते, मित्राणि रिप्वस्तथा..!
अनाहूतः प्रविशति अपृष्टो बहु भाषते
अविश्वस्ते विश्वसिति मूढचेता नराधमः..!
उपदेशोऽहि मूर्खाणां प्रकोपाय न शांतये
पयःपानं भुजंगानां केवलं विषवर्धनम्..!
षड् दोषाः पुरुषेणेह हातव्या भूतिमिच्छता
निद्रा तद्रा भयं क्रोधः आलस्यं दीर्घसूत्रता..!
विवादो धनसम्बन्धो याचनं चातिभाषणम्
आदानमग्रतः स्थानं मैत्रीभङ्गस्य हेतवः..!
विद्वत्वं च नृपत्वं च नैव तुल्यं कदाचन
स्वदेशे पूज्यते राजा विद्वान् सर्वत्र पूज्यते..!
अलसस्य कुतो विद्या अविद्यस्य कुतो धनम्
अधनस्य कुतो मित्रममित्रस्य कुतः सुखम्..!
जाड्यं धियो हरति सिंचति वाचि सत्यं
मानोन्नतिं दिशति पापमपा करोति..!
धर्मज्ञो धर्मकर्ता च सदा धर्मपरायणः
तत्त्वेभ्यः सर्वशास्त्रार्थादेशको गुरुरुच्यते..!
उद्यमेन हि सिध्यन्ति, कार्याणि न मनोरथैः
न हि सुप्तस्य सिंहस्य, प्रविशन्ति मुखे मृगाः..!
आहार निद्रा भय मैथुनं च सामान्यमेतत् पशुभिर्नराणाम्ध
र्मो हि तेषामधिको विशेष: धर्मेण हीनाः पशुभिः समानाः..!
प्रियवाक्यप्रदानेन सर्वे तुष्यन्ति जन्तवः
तस्मात् प्रियं हि वक्तव्यं वचने का दरिद्रता..!
पश्य कर्म वशात्प्राप्तं भोज्यकालेऽपि भोजनम्
हस्तोद्यम विना वक्त्रं प्रविशेत न कथंचन..!
नाभिषेको न संस्कारः सिंहस्य क्रियते वने
विक्रमार्जितसत्वस्य स्वयमेव मृगेन्द्रता..!
काकचेष्टो बकध्यानी श्वाननिद्रस्तथैव च
अल्पाहारी गृहत्यागी, विद्यार्थी पञ्चलक्षणः..!
त्यजेदेकं कुलस्यार्थे ग्रामस्यार्थे कुलं त्यजेत्
ग्रामं जनपदस्यार्थे आत्मार्थे पृथिवीं त्यजेत्..!
सद्भिरेव सहासीत सद्भिः कुर्वीत सङ्गतिम्स
द्भिर्विवादं मैत्री च नासद्भिः किञ्चिदाचरेत्..!
दारिद्रय रोग दुःखानि बंधन व्यसनानि च
आत्मापराध वृक्षस्य फलान्येतानि देहिनाम्..!
न गृहं गृहमित्याहुः गृहणी गृहमुच्यते
गृहं हि गृहिणीहीनं अरण्यं सदृशं मतम्..!
अदेशकालज्ञमनायतिक्षमं यदप्रियं लाघवकारि चात्मनः
यच्चाब्रवीत् कारणवर्जितं वचो, न तद्भच: स्यात् विषमेव तद्भच:..!
मानात् वा यदि वा लोभात् क्रोधात् वा यदि वा भयात्
यो न्यायं अन्यथा ब्रूते स याति नरकं नरः..!
श्रूयतां धर्मसर्वस्वं, श्रुत्वा चैवावधार्यताम्
आत्मनः प्रतिकूलानि, परेषां न समाचरेत्..!
निर्विषेणापि सर्पेण कर्तव्या महती फणा
विषं भवतु मा वास्तु फटाटोपो भयंकरः..!
किमपि याचयित्वा यदि न प्राप्यते तर्हि ईश्वरं प्रति क्रुद्धं मा कुरु।
यतः ईश्वरः भगिनीं यत् भवतः रोचते तत् न ददाति अपितु भवतः कृते यत् हितं तत् ददाति..!
समाजकल्याणार्थं बुद्धिमान् व्यक्तिः
असङ्गं विना कार्यं कर्तव्यम्..!
happy monday, सप्ताहस्य प्रथमदिनस्य शुभकामना
शुभ दिवस, महाकाल की कृपा से शुभ दिवस हो..!
मनसः सत्यं सद्भावं च कदापि व्यर्थं न गच्छति
एषा एव पूजा या महादेवः स्वयं अन्वेषयति..!
युगे वससि त्वं पाददासोऽयं उन्मत्तः |
मम हस्तं मा त्यजतु मम देवं यतः त्वं मम विश्वासः असि..!
सुकृतं कार्यं कदापि व्यर्थं न गच्छति
तस्य च परिणामः भवन्तः अवश्यमेव प्राप्नुवन्ति..!
सुकृतं कृत्वा अपि जनाः भवतः दुष्कृतं एव स्मरिष्यन्ति ।
अत एव जनाः यत् वदन्ति तत्र ध्यानं न ददातु, कार्यं कुर्वन् एव तिष्ठतु..!
सोमवासरः सप्ताहस्य प्रथमः दिवसः कार्यं आरभ्यत इति
यत् एकवर्षे ५२ वारं एव उपलभ्यते..!
सदा मां स्मरन्तो वा एकमनसा पूजयन्ति वा ते परमा भक्ताः
अहं व्यक्तिगतरूपेण तेषां कल्याणस्य उत्तरदायित्वं गृह्णामि..!
जीवनं न भविष्ये न च अतीते
जीवनं केवलम् अस्मिन् क्षणे एव, अर्थात् अस्य क्षणस्य अनुभवः एव जीवनम्..!
यः संघर्षमार्गं गच्छति सः केवलं जगत् परिवर्तयति
रात्रिभिः सह युद्धं जितवान् स सूर्यः इति उद्भवति..!
त्वं प्रमादपूर्वकं जीवनं यापयसि
को जानाति कः अन्तिमः सायं भविष्यति..!
न श्रेष्ठाः जनाः अपि अवसरान् प्रतीक्षन्ते
अपितु ते एव अवसरान् स्वीकृतवन्तः, जित्वा सफलाः कृतवन्तः..!
यदि सर्वेषां हितं निवृत्तितः आगच्छति
अतः दूरं गमनस्य हानिः नास्ति..!
मनुष्यः श्रद्धया निर्मितः भवति
यथा विश्वासं करोति तथा भवति..!
महाजनस्य संपर्क: कस्य न उन्नतिकारक:
मद्मपत्रस्थितं तोयं धत्ते मुक्ताफलश्रियम्..!
सत्यं कदापि अहं सत्यमिति न दापयति
परन्तु असत्यं सर्वदा दावान् करोति यत् केवलं अहमेव सत्यम्..!
विश्वासः आशीर्वादः च कदापि न दृश्यन्ते
परन्तु असम्भवम् अपि सम्भवं करोति..!
यदि त्वं कस्यचित् हितं कर्तुं न शक्नोषि तर्हि दुष्टमपि मा कुरु
यतः जगत् दुर्बलं किन्तु जगतः निर्माता न..!
सोमवासरः सप्ताहस्य प्रथमः दिवसः कार्यं आरभ्यत इति
यत् वयं वर्षे केवलं ५२ वारं प्राप्नुमः..!
यदि त्वं न करोषि तर्हि वयं मद्यपाः भविष्यामः
यदि न वास्तविकता तर्हि वयं स्वप्नानां भविष्यामः..!
अस्त्राणि न छिनन्ति आत्मानं न प्रज्वलितुं शक्यन्ते ।
जलं द्रवितुं न शक्नोति वायुः च शोषयितुं न शक्नोति..!
ये मनः न नियन्त्रयन्ति
तेषां कृते शत्रुवत् कार्यं करोति..!
अस्त्राणि न छिनन्ति आत्मानं न प्रज्वलितुं शक्यन्ते ।
जलं द्रवितुं न शक्नोति वायुः च शोषयितुं न शक्नोति..!
सदा शङ्कितस्य हि
सुखं न लोके न च कुत्रापि..!
यस्य मयि वृत्तिः प्रसादः अपि तस्मात् आशीर्वादः
अभिमानेन जीवितुं यः शिक्षयति स्म, तस्य नाम महाकालः..!
रात्रिर्गमिष्यति भविष्यति सुप्रभातं भास्वानुदेष्यति हसिष्यति पङ्कजश्रीः
इत्थं विचिन्तयति कोशगते द्विरेफे हा हन्त हन्त नलिनीं गज उज्जहार..!
विद्या विवादाय धनं मदाय शक्तिः परेषां परिपीडनाय
खलस्य साधोर् विपरीतमेतद् ज्ञानाय दानाय च रक्षणाय..!
तावत्प्रीति भवेत् लोके यावद् दानं प्रदीयते वत्स:
क्षीरक्षयं दृष्ट्वा परित्यजति मातरम्..!
आदाय मांसमखिलं स्तनवर्जमंगे मां मुञ्च वागुरिक याहि कुरु प्रसादम्
अद्यापि शष्पकवलग्रहणानभिज्ञः मद्वर्त्मचञ्चलदृशः शिशवो मदीयाः..!
सर्वतीर्थमयी माता सर्वदेवमयः
पिता मातरं पितरं तस्मात् सर्वयत्नेन पूजयेत्..!
एषः मद्यः कस्यापि शीशकस्य नास्ति यस्य निष्कासनं कर्तुं शक्यते।
इदं मद्यं भोलेनाथस्य नाथेश्वरस्य, या वर्धमानं गच्छति..!
अस्त्राणि न छिनन्ति आत्मानं न प्रज्वलितुं शक्यन्ते ।
जलं द्रवितुं न शक्नोति वायुः च शोषयितुं न शक्नोति..!
न श्रेष्ठाः जनाः अपि अवसरान् प्रतीक्षन्ते
अपितु ते एव अवसरान् स्वीकृतवन्तः, जित्वा सफलाः कृतवन्तः..!
मनुष्यः श्रद्धया निर्मितः भवति
यथा विश्वासं करोति तथा भवति..!
मनुष्यः स्वस्य श्रद्धया निर्मितः भवति
यथा विश्वासं करोति तथा भवति..!
महत्त्वं कदापि न पतने एव निहितम् अस्ति
अपितु पतित्वा उत्थाने एव..!
कियत् वेदना गुप्ता आसीत् इति न जानामि
अत एव अहं सर्वदा स्मितं कुर्वन् आसीत्..!
यस्य ज्ञानस्य अभावः ईश्वरे विश्वासः नास्ति
सः पुरुषः जीवने कदापि सुखं सफलतां च प्राप्तुं न शक्नोति..!
त्यक्त्वा मनः चिन्ता वृथा शिवनाम गृहाण |
शिवः स्वकार्यं करिष्यति, त्वं तव कार्यं कुर्वन् गच्छ..!
आपदामापन्तीनां हितोऽप्यायाति हेतुताम्
मातृजङ्घा हि वत्सस्य स्तम्भीभवति बन्धने..!
सर्वं अनुकरणं कर्तुं शक्यते किन्तु चरित्रं देवम् एव।
ज्ञानं च प्रतिलिपिं कर्तुं न शक्यते..!
अवास्तविकं न कदापि नासीत्, न भविष्यति च मा भैषः।यत् वास्तविकम्
सदा एव आसीत् तस्य कदापि नाशः न भवति..!
यदि त्वं आत्मनः नियन्त्रणं कर्तुं शिक्षसे
तदा भवतः सर्वे स्वप्नाः साकाराः भविष्यन्ति..!
जीवनस्य युद्धं भवता स्वयमेव युद्धं कर्तव्यम्
जनाः न्यूनं सङ्गतिं अधिकं ज्ञानं च ददति..!
यथा पुरावस्त्राणि परित्यज्य नववस्त्राणि धारयति
तथैव आत्मा पुरातनं निष्प्रयोजनं शरीरं त्यक्त्वा भौतिकं शरीरं स्वीकुर्वति..!
यथा पुरावस्त्राणि परित्यज्य नववस्त्राणि धारयति
तथैव आत्मा पुरातनं निष्प्रयोजनं शरीरं त्यक्त्वा भौतिकं शरीरं स्वीकुर्वति..!
यदि त्वं आत्मनः नियन्त्रणं कर्तुं शिक्षसे
तदा भवतः सर्वे स्वप्नाः साकाराः भविष्यन्ति..!
सत्यं कदापि अहं सत्यमिति न दापयति
परन्तु असत्यं सर्वदा दावान् करोति यत् केवलं अहमेव सत्यम्..!
चञ्चलं मनः दुष्करं नियन्त्रितम् |
परन्तु अभ्यासेन वशं कर्तुं शक्यते..!
जय पराजयः, लाभहानिः सुखदुःखं च समानं मत्वा ततः
युद्धाय सज्जाः भवन्तु एवं युद्धं कृत्वा पापं न प्राप्स्यसि..!
ये ईश्वरं अन्वेष्टुम् इच्छन्ति
आवश्यकता च इन्द्रियाणां शुद्धिः दयालुहृदयश्च..!
यथा अग्निः सुवर्णस्य परीक्षणं करोति
तथैव वीरपुरुषाणां कृते संकटः..!
न कदाचन कालोऽहं त्वां वा नृपाः
न च भविष्ये कदापि न भविष्यति यत् अस्माकं अस्तित्वस्य समाप्तिः भविष्यति..!
श्वः यत् साधयितुं न शक्तवान् तत् पश्चातापं कृत्वा मा जागर
अद्य किं प्राप्तुं शक्नुथ इति चिन्तयन् जागरतु..!
निर्णयं कुर्वन् अति सुखी वा अति दुःखी वा न भवतु
एतयोः परिस्थितियोः भवतः समीचीननिर्णयः न भवति..!
जीवनस्य आनन्दः न अतीते न च भविष्ये
अपितु जीवनस्य आनन्दः अद्यत्वे एव जीवितुं वर्तते..!
वयं आजीवनं शरीरस्य संस्कारं कुर्मः किन्तु कर्म न
यस्य लेखं अस्माभिः ईश्वरं दातव्यम्..!
वस्त्राणि पूर्वमेव महत् मूल्यानि आसन्
बन्धु, यूयं मानवाः अतीव सस्ते आसन्..!
मनःतृप्त्यर्थं सत्कर्म कुर्वन्तः तिष्ठन्तु
अन्यः कोऽपि न पश्यति वा न वा, परन्तु ईश्वरः निश्चितरूपेण पश्यति..!
आतिथ्यं विना दत्तं दानम्
तत् तामस दान उच्यते..!
प्रतिदिनं एतादृशं किमपि कुरुत
यत् भवन्तं उत्तमस्य श्वः समीपं नयति..!
भवन्तः स्वस्य भविष्यं परिवर्तयितुं न शक्नुवन्ति परन्तु भवन्तः स्वस्य आदतयः परिवर्तयितुं शक्नुवन्ति
तथा च अवश्यमेव भवतः आदतयः भवतः भविष्यं परिवर्तयिष्यन्ति..!
यदि पृच्छितुम् इच्छसि तर्हि तस्मात् ईश्वरात् पृच्छतु
यः कदापि दुष्टसमये पृष्ठं न दर्शयति..!
चञ्चलं दुर्निग्रहं च
परन्तु अभ्यासेन सह बसयाने एव कर्तुं शक्यते..!
यत्र दयास्ति तत्र धर्मः यत्र जनाः पापम्
यत्र क्रोधः महाकालः, यत्र क्षमा तत्र त्वं..!
सर्वान् कामान् त्यक्त्वा ‘मम’ च काङ्क्षां च यः ।
भावरहितश्च भवति, अपारं शान्तिं प्राप्नोति..!
जातस्य मृत्युः निश्चितः, मृतस्य जन्म यथा ।
अत एव यत् परिवर्तनं कर्तुं न शक्नोषि तस्य शोकं मा कुरुत..!
इन्द्रियाणां श्वसनभावनाभ्यां मनसः क्रियाकलापाः
यतः ईश्वरस्य शक्तिः भवतः समीपे एव वर्तते..!
कस्मिन् अपि धर्मे कञ्चित् धर्मं निर्वाहयन्तु
वर्धनाय परान् हन्तु इति न उक्तम्..!
पृथिव्यां कोऽपि पुरुषः नास्ति यस्य समस्याः नास्ति
परन्तु अस्मिन् पृथिव्यां तादृशी समस्या नास्ति यस्य समाधानं नास्ति..!
यदि त्वं कस्यचित् आहतं करोषि
स्मर्यतां, भवन्तः व्याजेन पुनः प्राप्नुयुः..!
स्वयमेव परिवर्तयितुं प्रयतस्व
भवतः भविष्यं स्वयमेव परिवर्तते..!
यत् घटितं तत् साधु यत् भवति
सः भद्रं प्राप्नोति, यत् किमपि भविष्यति तत् अपि भद्रं भविष्यति..!
अन्यस्य कार्यं सम्यक् कर्तुं अपेक्षया श्रेष्ठम्
अपूर्णतया कर्तव्यमपि स्वकार्यं कुरुत..!
यदि पुरुषः श्रद्धया यत् इच्छति तत् करोति
अतः सः यत् इच्छति तत् भवितुम् अर्हति..!
सत्यधर्मः स एव यः मनुष्यः स्वस्य कृते हितं न मन्यते।
अन्येषां कृते अपि तेषां उपयोगं मा कुरुत..!
व्यक्तिः स्वप्रत्ययैः निर्मितः भवति
सः यत् विश्वासयति तदनुसारं भवति..!
यस्मिन् दिने त्वं स्वयमेव विश्वासं करोषि
तस्मात् दिवसात् आरभ्य भवन्तः किमपि कार्यं कर्तुं शक्नुवन्ति..!
यदा सूर्योदयः तदा स्वयं दुर्बलः भवति
तदनन्तरं सः साहसं सङ्गृह्णाति, उज्ज्वलं च प्रकाशते..!
कथं वदामि मम सर्वाणि प्रार्थनानि निष्प्रभावीभूतानि
यदा यदा अहं रोदिमि तदा तदा मम भोलेनाथः ज्ञातवान्..!
जातस्य मृत्युः यथा ध्रुवं यथा जन्म मृतस्य
अतः अपरिहार्यस्य विषये शोकं मा कुरुत..!
प्रतिदिनं नूतनः आरम्भः भवति गभीरं निःश्वासं गृह्यताम्
स्मितं कृत्वा पुनः आरभत। शुभ दिवसं भवेत ..!
Best Inspirational Marathi Suvichar
जगत् सज्जनाभिः परिपूर्णम् अस्ति यदि भवन्तः सज्जनाः न प्राप्नुवन्ति
स्वयं भव सुप्रभातम्..!
यदि पृच्छितुम् इच्छसि तर्हि तस्मात् ईश्वरात् पृच्छतु
यः कदापि दुष्टसमये पृष्ठं न दर्शयति..!
सर्वकामान् त्यक्त्वा ‘अहं’ मम च तृष्णाभावविहीनः भवति
सः अपारं शान्तिं प्राप्नोति..!
न सुखं लोके विद्यते न चान्यत्र संशयिनः ।
अत एव भवन्तः यत् कुर्वन्ति तस्मिन् विश्वासं कुर्वन्तु अथवा केवलं यत् भवन्तः विश्वसन्ति तत् एव कुर्वन्तु..!
यदि पृच्छितुम् इच्छसि तर्हि तस्मात् ईश्वरात् पृच्छतु
यः कदापि दुष्टसमये पृष्ठं न दर्शयति..!
सद्व्यवहारस्य आर्थिकमूल्यं न स्यात्
परन्तु कोटि-कोटि-हृदयानां क्रयणस्य शक्तिः अस्ति..!
अभिमानः तदा आगच्छति यदा वयं किमपि कृतवन्तः इति अनुभवामः
यदा जगत् भवता किमपि कृतं मन्यते तदा भवतः सम्मानः प्राप्यते..!
सत्यस्य द्वारम् एतावत् लघु यत्…
तस्मिन् प्रवेशात् पूर्वं शिरः प्रणामं कर्तव्यं भवति..!
भविष्यति यत् भविष्यति तत् न भविष्यति न भविष्यति ।
येषां मनसि एतादृशः दृढनिश्चयः भवति, तेषां चिन्ता कदापि न भवति..!
प्रातः स्मरामि भवभीतिहरं सुरेशं गङ्गाधरं वृषभवाहनमम्बिकेशम्
खट्वाङ्गशूलवरदाभयहस्तमीशं संसाररोगहरमौषधमद्वितीयम्..!
मंदाकिनी सलिल चन्दन चर्चिताय नन्दी श्वर प्रमथ नाथ महेश्वराय
मन्दार पुष्प बहुपुष्प सु पूजिताय तस्मै मकाराय नमः शिवाय..!
ईश्वरं किमपि याचयितुम् अस्ति, अतः तत् याचत
हे देव, भवतः वचनस्य मम आदरः वर्धमानः भवतु..!
प्रार्थना हृदयात् भवेत् न तु वचनात्
यतः ईश्वरः तान् अपि शृणोति ये वक्तुं न शक्नुवन्ति..!
जीवनस्य आनन्दः न अतीते न च भविष्ये
अपितु जीवनस्य आनन्दः अद्यत्वे एव जीवितुं वर्तते..!
अन्यस्य कार्यं सम्यक् कर्तुं अपेक्षया श्रेष्ठम्
अपूर्णतया कर्तव्यमपि स्वकार्यं कुरुत..!
जीवने केचन दुर्घटनाः भवन्ति
मनुष्यः जीवति किन्तु अन्तः म्रियते..!
प्रार्थना तदा एव सफला भवति यदा विश्वासः दृढः भवति
तथा च प्रयासः तदा एव सफलः भवति यदा परिश्रमः समर्पणं च सत्यं भवति..!
सत्यधर्मः स एव यः मनुष्यः स्वस्य कृते हितं न मन्यते।
अन्येषां कृते अपि तेषां उपयोगं मा कुरुत..!
यत्र भवतः मूल्यं नास्ति तत्र स्थातुं न न्याय्यम्
कस्यचित् गृहं वा कस्यचित् हृदयं वा..!
यदा जनाः विच्छेदं कर्तुं निश्चयं कुर्वन्ति
अतः सर्वप्रथमं वार्तालापं त्यजामः..!
व्यक्तिः स्वप्रत्ययैः निर्मितः भवति
सः यत् विश्वासयति तदनुसारं भवति..!
जातस्य मृत्युः यथा ध्रुवं यथा जन्म मृतस्य
अतः अपरिहार्यस्य विषये शोकं मा कुरुत..!
तव अपरिचितः लघुः बृहत् च एतत् सर्वं विस्मृत्य ज्ञातव्यं यत् एतत् सर्वं भवतः एव अस्ति।
तथा च त्वं सर्वेषां असि, अतः सर्वेभ्यः प्रेम्णा सर्वेषां हितं कर्तुं प्रयतस्व..!
क्षमा अपि दातुं शक्यते यः अन्तः बलवान् अस्ति ।
खोखला जनाः केवलं प्रतिशोधस्य अग्नौ दहन्ति..!
यदि भवतः विश्वासः अस्ति यत् भवतः अन्तः ईश्वरस्य भागः अस्ति
अतः भवन्तः किमपि असम्भवं कार्यं कर्तुं शक्नुवन्ति..!
न कश्चित् सर्वस्मिन् जगति महान् जायते
अपितु तस्य कर्मणा महत् करोति..!
मृत्तिकाघटं कुलमूल्यं च
केवलं यः करोति सः एव जानाति, न तु भङ्गयति..!
जातस्य मरणं यथा सत्यं म्रियमाणस्य जन्मनः
अत एव यत् सत्यं तस्य विषये दुःखं मा कुरुत, तत् स्वीकृत्य अग्रे गच्छतु..!
परनिर्मितमार्गेषु गमनेन भवान् सुरक्षितः भवेत् ।
परन्तु गन्तव्यस्थानं प्राप्तुं स्वमार्गं निर्मातुं शिक्षन्तु..!
यदा मानवस्य आवश्यकताः परिवर्तन्ते
तदा तस्य वार्तालापस्य मार्गः अपि परिवर्तते..!
कर्मणा पलायनं कर्तुं न शक्यते, कर्मणाम् परिणामं वहितुं भवति।
अत एव सत्कर्म कुरु येन सत्फलं लभते..!
अधिकसुखिते अधिकदुःखिते च निर्णयः न करणीयः
यतः एतयोः परिस्थितियोः भवतः सम्यक् निर्णयः न भवति..!
जनाः भवतः अपमानस्य विषये सर्वदा वदिष्यन्ति
आदरणीयस्य कृते अपमानः मृत्युतः अपि दुष्टः भवति..!
मृत्योः समये मां स्मरन् शरीरं त्यजति यः |
सः मम निवासस्थानं प्राप्नोति। तत्र न संशयः..!
पृथिव्याः आकाशस्य च रजसि मा मां अन्वेष्टुम्
यदि अहं भवतः हृदये नास्मि तर्हि अहं कुत्रापि नास्मि..!
प्रत्येकस्य मानवस्य जीवने नकारात्मकविचाराः अवश्यमेव आगच्छन्ति।
परन्तु पुरुषस्य उपरि निर्भरं भवति यत् सः तान् विचारान् कियत् महत्त्वं ददाति..!
मनुष्यस्य कष्टानां आवश्यकता वर्तते
यतः सफलतायाः आनन्दं प्राप्तुं आवश्यकम् अस्ति..!
मौने परिश्रमं कुर्वन्तु
सफलता कोलाहलं करोतु..!
हितं गृहीत्वा अशुभं च परित्यजतु
अथ विचारः वा कर्म वा मानवः वा..!
केवलं ते जनाः एव जीवने असफलाः भवन्ति
बहु चिन्तयति किन्तु किमपि न करोति..!
स्वप्नाः न सन्ति यत् त्वं निद्रायां पश्यसि, स्वप्नाः
ते एव सन्ति ये भवन्तं निद्रां न ददति..!
स्वप्नस्य लक्ष्यस्य च एकः एव भेदः अस्ति, स्वप्ने अप्रयत्नेन निद्रायाः आवश्यकता भवति।
लक्ष्याय च निद्रां विना परिश्रमं करणं..!
शिक्षां प्राप्य केवलं कार्यस्य निर्माणं न भवति
सहचरेन सह यः कार्यं ददाति सः अपि जायते..!
ईश्वरः केवलं शरीरस्य शोधनमात्रेण न लभ्यते,
मनः स्वच्छं कृत्वा भगवान् लभ्यते..!
तस्य सर्वस्य अन्त्यवत् किमपि न स्मर्यताम्
भवतः प्रतीक्षमाणः सदा नूतनः आरम्भः भवति..!
ईश्वरः सर्वान् एकस्मात् मृत्तिकातः करोति, केवलं तत् एव भेदः
केचन बहिः सुन्दराः केचन अन्तः..!
जीवने कालः बृहत्तमः शिक्षकः अस्ति
यतः कालः यत् पाठयति तत् कोऽपि पाठयितुं न शक्नोति..!
मा तावत् दुर्बलः यत् कोऽपि भवन्तं भङ्गयितुं शक्नोति
अपितु एतावत् बलवान् भव यत् यः त्वां भङ्क्ते सः स्वयमेव भङ्क्ते..!
ये उत्तीर्णाः तान् पश्चात् मा पश्यतु
अन्यथा भवन्तः अग्रे यत् प्राप्तुं गच्छन्ति तत् नष्टं करिष्यन्ति..!
यस्य आत्मानः बलिष्ठाः सन्ति
तेषां अन्येभ्यः साहाय्यं ग्रहीतुं आवश्यकता नास्ति..!
सर्वेषां सेवां कुर्वन्तु परन्तु कस्मात् अपि अपेक्षां मा कुर्वन्तु
यतः केवलं ईश्वरः एव सेवायाः यथार्थं फलं ददाति..!
श्वेतदेहाय रुद्राय श्वेतगंगाधराय च
श्वेतभस्माङ्गरागाय श्वेतस्वरूपिणे नमः..!
चिन्तनं साधु भवेत् यतः
दृष्टिचिकित्सा सम्भवति किन्तु मनोवृत्तिः न..!
कष्टेन एकान्तः भवति, किन्तु एतत् अपि सत्यम्
यत् एकः व्यक्तिः कष्टानि आगत्य एव बलवन्तः भवितुम् शिक्षते..!
मनः निश्चितरूपेण चपलं भवति परन्तु अभ्यासेन नियन्त्रितुं शक्यते।
तथा शान्ततायाः माध्यमेन नियन्त्रणे आनेतुं शक्यते..!
२कोऽर्थः पुत्रेण जातेन यो न विद्वान न धार्मिकः
कथञचित्स्वोदरभराः किन्न शूकर शावकाः..!
प्रातः जागरणं सर्वदा लाभप्रदं भवति
अथ निद्राद् वा अहङ्कारात् वा भगिनीतः वा..!
पक्षिणः कदापि स्वसन्ततिनां भविष्याय नीडं न कुर्वन्ति,
सः केवलं तान् उड्डयनस्य कलां पाठयति..!
Life Success Gujarati Suvichar
अजराऽमरवत्प्राज्ञो विद्यामर्थञ्च चिन्तयेत्
गृहीत इव केशेषु मृत्युना धर्ममाचरेत्..!
आलसस्य कुतो विद्या , अविद्यस्य कुतो धनम्
अधनस्य कुतो मित्रम् , अमित्रस्य कुतः सुखम्..!
सरलस्वभावः न तस्य दुर्बलता, जगति जलात् सरलतरं किमपि नास्ति,
परन्तु तस्य प्रवाहः बृहत्तमं शिलामपि खण्डयति..!
यथा ह्येकेन चक्रेण न रथस्य गतिर्भवेत्
एवं परुषकारेण विना दैवं न सिद्ध्यति..!
अजातमृतमूर्खाणां वरमाद्यौ न चान्तिमः
सकृद् दुखकरावाद्यावन्तिमस्तु पदे पदे..!
बलवानप्यशक्तोऽसौ धनवानपि निर्धनः
श्रुतवानपि मूर्खोऽसौ यो धर्मविमुखो जनः..!
चेतः प्रसादयति दिक्षु तनोति कीर्तिं
सत्संगतिः कथय किं न करोति पुंसाम्..!
जाड्यं धियो हरति सिंचति वाचि सत्यं
मानोन्नतिं दिशति पापमपाकरोति..!
यदि त्वं कस्यचित् अपमानं करोषि ।
अतः वास्तवमेव भवन्तः
स्वस्य सम्मानं नष्टं कुर्वन्ति..!
विद्या ददाति विनयं विनयाद्याति पात्रताम्
पात्रात्वाद्धनमाप्नोति धनाद्धर्मम् ततः सुखम्..!
चन्दनं शीतलं लोके ,चन्दनादपि चन्द्रमाः
चन्द्रचन्दनयोर्मध्ये शीतला साधुसंगतिः..!
अयं निजः परो वेति गणना लघु चेतसाम्
उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम्..!
अस्माभिः किमपि सहितुं अपि शिक्षितव्यं यतः,
अस्माकं केचन दोषाः अपि सन्ति ये अन्ये सहन्ते..!
कुटुम्बे प्रचलितानि कार्याणि सर्वदा गोपनीयानि, जनाः महता रुचिपूर्वकं तादृशीम् वार्ताम् प्रसारयन्ति,
महाभारत एव च तेषां गृहे घटते चेदपि उपहासं कुरुत।
अनेकसंशयोच्छेदि परोक्षार्थस्य दर्शकम्
सर्वस्य लोचनं शास्त्रं यस्य नास्त्यन्ध एव सः..!
यन्नवे भाजने लग्नः,संस्कारो नान्यथा भवेत
कथाच्छलेन बालानां नीतिस्तदिह कथ्यते..!
अष्टादश पुराणेषु व्यासस्य वचनद्वयम्
परोपकारः पुण्याय पापाय परपीडनम्..!
ये कर्णपूरयन्ति तेभ्यः दूरं स्थातुं वरम्
अन्यथा त्वां प्रियजनेभ्यः दूरं करिष्यति..!
धर्मः केवलं मार्गं दर्शयति
कर्म एव त्वां गन्तव्यं नयति..!
कदाचित् अवकाशे स्वस्य दोषेषु ध्यानं ददातु
परदर्पणत्वस्य इच्छा तिरोहिता भविष्यति..!
माता मित्रं पिता चेति स्वभावात् त्रितयं हितम्
कार्यकारणतश्चान्ये भवन्ति हितबुद्धयः..!
वदनं प्रसादसदनं सदयं हृदयं सुधामुचो वाचः
करणं परोपकरणं येषां केषां न ते वन्द्याः..!
विद्या मित्रं प्रवासेषु ,भार्या मित्रं गृहेषु च
व्याधितस्यौषधं मित्रं , धर्मो मित्रं मृतस्य च..!
कदाचित् अवकाशे स्वस्य दोषेषु ध्यानं ददातु,
परदर्पणत्वस्य इच्छा तिरोहिता भविष्यति..!
दाने तपसि शौर्ये च यस्य न प्रथितं वशः
विद्यायामर्थलाभे च मातुरूच्चार एव सः..!
प्रवृद्धाः बालकाः नीडं त्यजन्ति इति पक्षिणां नियमः ।
अस्ति तु मृत्योः यावत् लोभेन तिष्ठति..!
यदि भवान् जननायकः भवितुम् इच्छति तर्हि
अतः भवता शब्दानां स्वामी भवितुम् अर्हति..!
जनानां वचने आगत्य कस्यचित् व्यक्तिस्य गलत् चित्रम्,
भवतः शिरसि सृजितुं महत्तमं मूर्खता अस्ति।
आत्मनः अन्वेषकाणां अपेक्षया प्रियजनाः श्रेष्ठाः,
स्वस्य अन्तः एव आत्मानं अन्वेष्टुम्।
व्यक्तिश्च समानाः किन्तु अर्थाः परिवर्तन्ते,
अस्मान् प्रेमिणां कृते सर्वदा सम्यक्, दर्शयन्तः च सर्वदा अयोग्यम्।
प्रकृतेः सुन्दरः सन्देशः
त्वं पृथिव्याः अतिथिः असि, न तु स्वामिः।
गृहं निर्माय शान्ततया उपविशामि इति चिन्तितवान्,
परन्तु गृहस्य आवश्यकताः तं पथिकं कृतवन्तः।
यस्य कस्य प्रसूतोऽपि गुणवान्पूज्यते नरः
धनुर्वशविशुद्धोऽपि निर्गुणः किं करिष्यति।
अष्टौ गुणा पुरुषं दीपयंति प्रज्ञा सुशीलत्वदमौ श्रुतं च
पराक्रमश्चबहुभाषिता च दानं यथाशक्ति कृतज्ञता च।
काको कृष्णः पिको कृष्णः को भेदो पिककाकयो
वसन्तकाले संप्राप्ते काको काकः पिको पिकः..!
भयं कर्तव्यं वस्तु अस्ति यत् अस्माकं समयः न्यूनः अस्ति,
मुद्दा अस्ति यत् अस्माकं कृते अद्यापि समयः अस्ति।
न चौर्यहार्यं न च राजहार्यं न भ्रातृभाज्यं न च
भारकारि। व्यये कृते वर्धत व नित्यं विद्याधनं सर्वधनप्रधानम।
न सर्वं ज्ञानं पुस्तकेभ्यः आगच्छति।
नीचजनानाम् अपि किञ्चित् ज्ञानं प्राप्यते ।
उद्योगिनं पुरुषसिंहं उपैति लक्ष्मीः दैवं हि दैवमिति कापुरुषा वदंति
दैवं निहत्य कुरु पौरुषं आत्मशक्त्या यत्ने कृते यदि न सिध्यति न कोऽत्र दोषः..!
एकः एव सम्यक् दिशि गमनम् श्रेयस्करम्,
अपि तु गलत् दिशि गच्छन्तं जनसमूहस्य भागः भवितुं।
देशवंशजनैकोऽपि कायवाक्चेतसां चयै
येन नोपकृतः पुंसा तस्य जन्म निरर्थकम्।
पुण्यतीर्थे कृतं येन तपः क्वाप्यतिदुष्करम्
तस्य पुत्रो भवेद्वश्यः समृद्धो धार्मिकः सुधीः।
सद्विषयाणां पठनस्य आदतिः भवतु
अतः, सुभाषणस्य आदतिः स्वयमेव निर्मीयते ।
विज्ञानं कियत् अपि उन्नतं सुखदं च जगत् करोति,
परन्तु मानसिकशान्तिः अद्यापि प्रकृतेः अङ्के एव प्राप्यते।
यत्र परेषां दुर्बोधं भवति,
तत्र आत्मनः व्याख्यानं श्रेयस्करम्।
जीवने एकं वस्तु पालनं कुरु, सत्यं वदन् कस्यचित् हृदयं भङ्गयतु,
परन्तु मृषावादेन कदापि कस्यचित् विश्वासं न हास्यतु।
आहारनिद्राभयसन्ततित्वं सामान्यमेतत्पशुभीर्नराणाम्
ज्ञानं हि तेषामधिकं विशिष्टं ज्ञानेन हीनाः पशुभिः समानाः।
विद्या मित्रं प्रवासेषु,भार्या मित्रं गृहेषु च
व्याधितस्यौषधं मित्रं, धर्मो मित्रं मृतस्य च।
जीवने एकं वस्तु पालनं कुरु, सत्यं वदन् कस्यचित् हृदयं भङ्गयतु,
परन्तु मृषावादेन कदापि कस्यचित् विश्वासं न हास्यतु।
अयं निजः परो वेति गणना लघु चेतसाम्
उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम्।
ॐ गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णु गुरुर्देवो महेश्वरः
गुरुर्साक्षात परब्रह्म तस्मै श्री गुरुवे नमः।
सहसा विदधीत न क्रियामविवेकः परमापदां पदम्
वृणते हि विमृश्यकारिणं गुणलुब्धाः स्वयमेव संपदः।
यत्र नार्यस्तु पूज्यंते रमंते तत्र देवताः
यत्र तास्तु न पूज्यंते तत्र सर्वाफलक्रियाः।
अलसस्य कुतः विद्या अविद्यस्य कुतः धनम्
अधनस्य कुतः मित्रम् अमित्रस्य कुतः सुखम्।
तुलसी श्रीसखि शिवे शुभे पापहारिणी पुण्य दे
दीपो हरतु मे पापं दीपज्योतिर्नमोऽस्तुते।
यौवनं धन सम्पत्तिः प्रभुत्वमअविवेकिता
एकैकमप्यनर्थाय किमु यत्र चतुष्टयम्।
त्वं यावत् पुरतः स्थितस्य मनः अनुसृत्य जगतः कृते हितकरः असि।
मनः कृत्वा एव भवतः सर्वं भद्रं समाप्तं भवति।
यः धन्यवादं ददाति सः कदापि दरिद्रः न भवति,
धैर्यं च यस्य सः कदापि न विफलः भवति।
यौनस्य सीमां ज्ञातुं एकः एव उपायः अस्ति,
असम्भवात् परं गन्तुं।
किन्नु हित्वा प्रियो भवति। किन्नु हित्वा न सोचति
किन्नु हित्वा अर्थवान् भवति। किन्नु हित्वा सुखी भवेत्।
दैवे पुरूषकारे चा स्थितमस्य बलाबलम्
दैवं पुरूषकारेण दुर्लभं ह्युपहन्यते।
आदि देव नमस्तुभ्यं प्रसीद मम भास्कर:
दिवाकर नमस्तुभ्यं प्रभाकर नमोऽस्तुते।
कस्यचित् सम्यक् उक्तं यत् यदा कालः उत्तमः भवति तदा भवतः त्रुटयः अपि हास्यवत् दृश्यन्ते।
यदि कालः दुष्टः तर्हि हास्यः अपि त्रुटिः भवति।
यः परेषां मानं ददाति, वस्तुतः सः एव आदरः भवति।
यतः यदि कश्चन व्यक्तिः अन्येभ्यः अपि तथैव दातुं समर्थः अस्ति तर्हि तस्य अस्ति।
समाश्वासनवागेका न दैवं परमार्थतः
मूर्खाणां सम्प्रदायेऽस्य परिपूजनम्।
वक्रतुण्ड महाकाय सूर्यकोटि समप्रभ
निर्विघ्नं कुरु मे देव सर्वकार्येषु सर्वदा।
Guru Purnima Suvichar गुरु पूर्णिमा पर सुविचार (2023)
विचारान् पठित्वा कोऽपि परिवर्तनः न आगच्छति,
परिवर्तनं केवलं विचारानाम् अनुसरणं कृत्वा एव आगच्छति।
यथा ह्येकेन चक्रेण न रथस्य गतिर्भवेत्
तथा पुरूषकारेण विना दैवं न सिद्ध्यति।
यदि कूपस्य अधः गच्छति लोटा तिर्यक् भवति तर्हि पूर्णतया बहिः आगच्छति।
एतत् जीवनस्य अपि गणितं, यः प्रणमति सः प्राप्नोति।
सृष्टिस्थितिविनाशानां शक्तिभूते सनातनि
गुणाश्रये गुणमये नारायणि नमोऽस्तु ते।
शुभं करोति कल्याणम् आरोग्यम् धनसंपदा
शत्रुबुद्धिविनाशाय दीपकाय नमोऽस्तु ते।
अभिवादनशीलस्य नित्यं वृद्धोपसेविनः
चत्वारि तस्य वर्धन्ते आयुर्धर्मो यशो बलम्।
मा भ्राता भ्रातरं द्विक्षन्, मा स्वसारमुत स्वसा
सम्यञ्च: सव्रता भूत्वा वाचं वदत भद्रया।
पूर्वजन्मकृतं कर्म तद्दैवमिति कथ्यते
तस्मात्पुरूषकारेण यत्नं कुर्यादतन्द्रितः।
प्रियवाक्यप्रदानेन सर्वे तुष्यन्ति जन्तवः
तस्मात् तदेव वक्तव्यं वचने का दरिद्रता।
सदा स्वभावं सूर्यवत् धारय,
अभवस्य गर्वः, मज्जनस्य भयम्।
पराश्रिताः जनाः कदापि सुखिनः न भवितुम् अर्हन्ति,
योग्यः भव यत् त्वं स्वयमेव स्वकामान् पूर्णं कर्तुं शक्नोषि।
सत्यं ब्रूयात् प्रियं ब्रूयात् , न ब्रूयात् सत्यमप्रियम्
प्रियं च नानृतम् ब्रूयात् , एष धर्मः सनातन:।
स्वयमेव भवितुं समयः भवति
अपरिचितः भवितुं बहुकालं न भवति।
न तु प्रयोजनं यत् प्रत्येकं जनः सत्भाषिणं भद्रं भवति,
अधुना षड्यंत्रनिर्माता जनाः अपि अतीव मधुरं वदन्ति ।
विद्यां ददाति विनयं विनयाद् याति पात्रताम्
पात्रत्वात् धनमाप्नोति धनात् धर्मं ततः सुखम्।
सत्य -सत्यमेवेश्वरो लोके सत्ये धर्मः सदाश्रितः
सत्यमूलनि सर्वाणि सत्यान्नास्ति परं पदम्।
दिवसेनैव तत् कुर्याद् येन रात्रौ सुखं वसेत्
यावज्जीवं च तत्कुर्याद् येन प्रेत्य सुखं वसेत्।
) षडदोषाः पुरूषेणेह हातव्या भूतिमिच्छता
निद्रा-तन्द्रा भयं क्रोधं आलस्यं दीर्घसूत्रता।
वार्तालापशैली अपि सुन्दरी भवेत्,
यथा उत्तरमपि सुन्दरं भवति।
विचाराः व्यवहाराः च अस्माकं उद्यानस्य पुष्पाणि,
ये अस्माकं समग्रव्यक्तित्वं गन्धं ददति।
पृष्ठतः ये वदन्ति तेषां विषये ध्यानं न ददातु,
केवलं भवन्तः तेभ्यः पदद्वयं पुरतः सन्ति इति अर्थः ।
सुखार्थिनः कुतोविद्या नास्ति विद्यार्थिनः सुखम्सु
खार्थी वा त्यजेद् विद्यां विद्यार्थी वा त्यजेत् सुखम्।
सुखार्थी त्यजते विद्यां विद्यार्थी त्यजते सुखम्
सुखार्थिन: कुतो विद्या कुतो विद्यार्थिन: सुखम्।
यः व्यक्तिः ऋजुं स्पष्टं च वदति,
तस्य वाक्यं कठोरं भवेत् किन्तु सः कस्यचित् वञ्चनं न करोति।
जीवनं मञ्चः, पात्रं तादृशं क्रीडन्तु यत्
पर्दा पतनेन अपि तालीवादनं निरन्तरं भवति।
परान्नं च परद्रव्यं तथैव च प्रतिग्रहम्प
रस्त्रीं परनिन्दां च मनसा अपि विवर्जयेत।
इदमपि जगत् एवम्, सर्वे स्वकीयाः इव दृश्यन्ते।
परन्तु अस्माकं कोऽस्ति इति उद्घाटयितुं अतीव कठिनं कार्यम् अस्ति।
अनेकशास्त्रं बहुवेदितव्यम्, अल्पश्च कालो बहवश्च विघ्ना:
यत् सारभूतं तदुपासितव्यं, हंसो यथा क्षीरमिवाम्भुमध्यात्।
यदि भवन्तः कस्यचित् आश्चर्यं कर्तुम् इच्छन्ति तर्हि तत् महत् कुरु,
यदि भवतः कस्यचित् हृदये स्थानं नास्ति तर्हि आत्मानं लघु कुरुत।
उद्यमेन हि सिध्यन्ति कार्याणि न मनोरथैः
न हि सुप्तस्य सिंहस्य प्रविशन्ति मुखे मृगाः।
न विना परवादेन रमते दुर्जनोजन:
काक:सर्वरसान भुक्ते विनामध्यम न तृप्यति।
न ही कश्चित् विजानाति किं कस्य श्वो भविष्यति
अतः श्वः करणीयानि कुर्यादद्यैव बुद्धिमान्।
Mahapurushon Ke Suvichar in Hindi
रोग-शोक-परीताप-बन्धन-व्यसनानि च
आत्मापराधवृक्षाणां फलान्येतानि देहिनाम।
धनानि जीवितञ्चैव परार्थे प्राज्ञ उत्सृजेत
सन्निमित्ते वरं त्यागो विनाशे नियते सति।
स्वीकारस्य साहसं भवतु, सुधारस्य दृढनिश्चयः च भवतु,
अतः व्यक्तिः बहु किमपि शिक्षितुं शक्नोति।
सर्वेषां सुखदानाय सामर्थ्यं अस्माकं हस्ते न स्यात्,
परन्तु अस्माकं हस्ते एव कस्यचित् क्षतिः न भवति।
अष्टौ गुणा पुरुषं दीपयंति प्रज्ञा सुशीलत्वदमौ श्रुतं च
पराक्रमश्चबहुभाषिता च दानं यथाशक्ति कृतज्ञता च।
तेभ्यः जनाभ्यः दूरं स्थापयितुं कुशलम्।
यः कदापि निकटजनानाम् आदरं न कृतवान्।
भावयुक्तः अशिक्षितः पुरुषः
सः जगति सर्वाधिकज्ञानी व्यक्तिः अस्ति।
न विना परवादेन रमते दुर्जनोजन:
काक:सर्वरसान भुक्ते विनामध्यम न तृप्यति।
मूर्खा यत्र न पूज्यते धान्यं यत्र सुसंचितम्
दंपत्यो कलहं नास्ति तत्र श्रीः स्वयमागतः।
कालः समये एव परिवर्तते किन्तु एकः एव व्यक्तिः अस्ति,
यत् कदापि परिवर्तते।
कालस्य परिवर्तनार्थं बहुकालं न भवति, अतः कदापि अधिकं पुष्पं न पुष्पितव्यम्,
प्रियजनं च कदापि न विस्मरन्तु।
आयुषः क्षण एकोऽपि सर्वरत्नैर्न न लभ्यते
नीयते स वृथा येन प्रमादः सुमहानहो।
नीरक्षीरविवेके हंस आलस्यं त्वं एव तनुषे चेत
विश्वस्मिन अधुना अन्य:कुलव्रतम पालयिष्यति क:।
दुर्जन:स्वस्वभावेन परकार्ये विनश्यति
नोदर तृप्तिमायाती मूषक:वस्त्रभक्षक:।
आरम्भगुर्वी क्षयिणी क्रमेण, लघ्वी पुरा वृद्धिमती च पश्चात्
दिनस्य पूर्वार्द्धपरार्द्धभिन्ना, छायेव मैत्री खलसज्जनानाम्।
काव्यशास्त्रविनोदेन कालो गच्छति धीमतां
व्यसनेन च मूर्खाणां निद्रया कलहेन वा।
न कश्चित कस्यचित मित्रं न कश्चित कस्यचित रिपु:
व्यवहारेण जायन्ते, मित्राणि रिप्वस्तथा।
आचार्यस्त्वस्य यां जातिं विधिवद्वेदपारगः
उत्पादयति सावित्र्या सा सत्या साजरामरा।
सत्यं ब्रूयात प्रियं ब्रूयात न ब्रूयात सत्यं प्रियम
प्रियं च नानृतं ब्रूयात एष धर्म: सनातन:।
अष्टादस पुराणेषु व्यासस्य वचनं द्वयम्
परोपकारः पुण्याय पापाय परपीडनम्।
कालस्य परिवर्तनार्थं बहुकालं न भवति, अतः कदापि अधिकं पुष्पं न पुष्पितव्यम्,
प्रियजनं च कदापि न विस्मरन्तु।
षड् दोषा: पुरुषेणेह हातव्या भूतिमिच्छता
निद्रा तन्द्रा भयं क्रोध आलस्यं दीर्घसूत्रता
न विश्वसेदविश्वस्ते विश्वस्ते नातिविश्वसेत्
विश्वासाद् भयमभ्येति नापरीक्ष्य च विश्वसेत्।
भूमे:गरीयसी माता,स्वर्गात उच्चतर:पिता
जननी जन्मभूमिश्च, स्वर्गात अपि गरीयसी।
धृतिः शमो दमः शौचं कारुण्यं वागनिष्ठुरा
मित्राणाम् चानभिद्रोहः सप्तैताः समिधः श्रियः।
कवचिद् रुष्टः क्वचित्तुष्टो रुष्टस्तचष्टः क्षणे क्षणे
अव्यवस्थितचित्तस्य प्रसादो अपि भयंकरः।
सकारात्मकता तादृशं औषधं, .
यत् जीवनं आनन्देन सुखेन च पूरयति।
अतीव सुन्दरम्, एकस्य एव घड़ी आसीत् सर्वेषां च समयः
आसीत्, अधुना सर्वेषां घड़ी अस्ति किन्तु कस्यचित् समयः नास्ति।
प्रथमेनार्जिता विद्या द्वितीयेनार्जितं धनं
तृतीयेनार्जितः कीर्तिः चतुर्थे किं करिष्यति।
स जातो येन जातेन याति वंशः समुन्नतिम्
परिवर्तिनि संसारे मृतः को वा न जायते।
अतिथिर्यस्य भग्नाशो गृहात प्रतिनिवर्तते
स दत्वा दुष्कृतं तस्मै पुण्यमादाय गच्छति।
यथा ह्येकेन चक्रेण न रथस्य गतिर्भवेत्ए
वं परुषकारेण विना दैवं न सिद्ध्यति।
स्तस्य भूषणम दानम, सत्यं कंठस्य भूषणं
श्रोतस्य भूषणं शास्त्रम,भूषनै:किं प्रयोजनम।
जीवने सत्पुरुषः उच्चविचारानाम् उपयोगं करोति,
किन्तु मूर्खः उच्चैः स्वरं प्रयुङ्क्ते।
न केवलं रक्तसम्बन्धेन एव कुटुम्बं भवति, .
क्लेशकाले ये हस्तं धारयन्ति ते सर्वे कुटुम्बस्य सदस्याः।
न कश्चित कस्यचित मित्रं न कश्चित कस्यचित रिपु:
व्यवहारेण जायन्ते, मित्राणि रिप्वस्तथा।
यो न हृष्यति न द्वेष्टि न शोचति न काङ्क्षनति
शुभाशुभपरित्यागी भक्तिमान्यः स मे प्रियः।
न विना परवादेन रमते दुर्जनोजन:
काक:सर्वरसान भुक्ते विनामध्यम न तृप्यति।
यथा चतुर्भिः कनकं परीक्ष्यते निर्घषणच्छेदन तापताडनैः
तथा चतुर्भिः पुरुषः परीक्ष्यते त्यागेन शीलेन गुणेन कर्मणा।
हीयते हि मतिस्तात हीनैः सह समागमात्
समैश्च समतामेति विशिष्टैश्च विशिष्टताम्।
केवलं कालः अनेकप्रश्नानां उत्तराणि ददाति,
यदा यदा च ददाति तदा तदा अद्भुतं ददाति।
यदि कश्चित् अवगच्छति तर्हि एकं वदामि महोदय।
एकान्तता स्वार्थीजनानाम् अपेक्षया शतगुणं श्रेष्ठम्।
पृथ्वियां त्रीणि रत्नानि जलमन्नम सुभाषितं
मूढ़े: पाधानखंडेषु रत्नसंज्ञा विधीयते।
न कश्चित कस्यचित मित्रं न कश्चित कस्यचित रिपु:
व्यवहारेण जायन्ते, मित्राणि रिप्वस्तथा।
अयं निजः परो वेति गणना लघु चेतसाम्
उदारचरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम्।
न कश्चिद्भवति तव इति वदन् ।
यः हृदिददत्तः भवति सः अस्माकं अस्ति।
अनृतं श्रवणस्य विनोदः तदा एव आगच्छति,
यदा त्वं पूर्वमेव सत्यं जानासि।
रूपसत्वगुणोपेता धनवन्तो बहुश्रुताः
पर्याप्तभोगा धर्मिष्ठा जीवन्ति च शतं समाः
भवतः प्रेम्णः कृते मातापितरौ मा त्यजतु,
आयुषः सर्वसुखं त्याजयित्वा केन त्वां महत्कृतम् |
सत्यं ब्रूयात प्रियं ब्रूयात न ब्रूयात सत्यं प्रियम
प्रियं च नानृतं ब्रूयात एष धर्म: सनातन।
शैले शैले न माणिक्यं,मौक्तिम न गजे गजे
साधवो नहि सर्वत्र,चंदन न वने वने।
अबन्धुर्बन्धुतामेति नैकट्याभ्यासयोगतः
यात्यनभ्यासतो दूरात्स्नेहो बन्धुषु तानवम्।
मन को छू लेने वाले 50 सुविचार हिंदी में
आढ् यतो वापि दरिद्रो वा दुःखित सुखितोऽपिवा
निर्दोषश्च सदोषश्च व्यस्यः परमा गतिः।
यदि भवान् सम्यक् वदति तर्हि स्वस्य सम्यक् सिद्ध्यर्थं प्रयासं मा कुरुत।
केवलं सम्यक् भवतु, कालः स्वस्य साक्ष्यं दास्यति।
यदि स्वरः उच्चैः भवति तर्हि कतिचन जनाः एव श्रोष्यन्ति।
परन्तु यदि वार्ता उच्चा भवति तर्हि बहवः जनाः श्रोष्यन्ति।
कंकणस्य तु लोभेन मग्नः पंकेशसुदुस्तरे
वृद्धव्याघ्रेण सम्प्राप्तः पथिकः स मृतो यथा।
न संशयमनारूह्य नरो भद्राणि पश्यति
संशयं पुनरारूह्य यदि जीवति पश्यति।
काव्यशास्त्रविनोदेन कालो गच्छति धीमतां
व्यसनेन च मूर्खाणां निद्रया कलहेन वा।
विवादो धनसम्बन्धो याचनं चातिभाषणम्
आदानमग्रतः स्थानं मैत्रीभङ्गस्य हेतवः।
सर्वेषां सम्मानः भवतः संस्कृतिः,
परन्तु आत्मसम्मानस्य पालनं भवतः अधिकारः अस्ति।
यदि कश्चित् दुर्समये भवतः समीपम् आगत्य चिन्ता मा कुरु इति वदति।
यदा अहं त्वया सह अस्मि तदा एतानि वचनानि औषधं भवन्ति।
ईर्ष्या घृणी त्वसंतुष्टः क्रोधनो नित्यशंकितः
परभाग्योपजीवी च षडेते दुःखभागिनः।
दुर्जन:स्वस्वभावेन परकार्ये विनश्यति
नोदर तृप्तिमायाती मूषक:वस्त्रभक्षक:।
लोके यशः परत्रापि फलमुत्तमदानतः
भवतीति परिज्ञाय धनं दीनाय दीयताम्
धनं केवलं जीवनाय एव
हसितुं अवगन्तुं च मानवस्य सर्वदा आवश्यकता भवति।
अलिखितं किमपि आग्रहं कर्तुं शिक्षन्तु,
अस्मिन् दैवे तत् साधयितुं शिक्षन्तु।
स हि गगनविहारी कल्मषध्वंसकारी
दश्शतकरधारी ज्योतिषां मध्यचापि विधुरपि।
भूमे:गरीयसी माता,स्वर्गात उच्चतर:पिता
जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गात अपि गरीयसी।
द्वे वास्तुनि निरंत्रायतुम आवश्यक, .
य: आय: ऋत्विक्य: अन्य प्रान्त प्रान्त व्यवहः।
विधियोगात् ग्रस्यते राहुणाऽसौ
लिखितमपि ललाटे प्रोज्झितुं कः समर्थः।
नीरक्षीरविवेके हंस आलस्यं त्वं एव तनुषे चेत
विश्वस्मिन अधुना अन्य:कुलव्रतम पालयिष्यति क:।
दयाहीनं निष्फलं स्यान्नास्ति धर्मस्तु तत्र हि
एते वेदा अवेदाः स्यु र्दया यत्र न विद्यते।
विज्ञानस्य किमपि उपयोगः नास्ति
यत् समाजस्य हिताय न भवति।
परक्षतिं कृत्वा अर्जितं धनं, २.
आत्मचिन्तायाः अपि न पर्याप्तम्।
हारिणी स एव यः शिक्षते पुनः पुनः ।
सहस्रवारं च प्रयतते स विजयते।
सहसा विद्धीत न क्रियतामविवेकः परमापदां पदम्
वृणुते हि विमृश्यकारिणंशगुणलुब्धाः स्वयमेव सम्पदः।
प्रदोषे दीपक : चन्द्र:,प्रभाते दीपक:रवि:
त्रैलोक्ये दीपक:धर्म:,सुपुत्र: कुलदीपक:।
सत्जनानाम् स्वभावः शून्य इव भवति यथा श्रोतुं व्ययः नास्ति,
परन्तु श्रवणं जसवन्त्याः भवति, तस्य मूल्यं वर्धते।
गच्छन् पिपिलिको याति योजनानां शतान्यपि
अगच्छन् वैनतेयः पदमेकं न गच्छति।
विद्या मित्रं प्रवासेषु भार्या मित्रं गॄहेषु च
व्याधितस्यौषधं मित्रं धर्मो मित्रं मॄतस्य च।
मालीरूपेण स्वपरिवारस्य पालनं कुरु, न तु स्वामित्वेन।
यः सर्वान् परिपालयति न तु कस्यचित् उपरि अधिकारं दर्शयति ।
मालीरूपेण स्वपरिवारस्य पालनं कुरु, न तु स्वामित्वेन।
यः सर्वान् परिपालयति न तु कस्यचित् उपरि अधिकारं दर्शयति ।
शंकाभिः सर्वमाक्रान्तमन्नं पानं च भूतले
प्रवृतिः कुत्र कर्तव्या जीवितव्यं कथं नु वा।
न विना परवादेन रमते दुर्जनोजन:
काक:सर्वरसान भुक्ते विनामध्यम न तृप्यति।
सत्य -सत्यमेवेश्वरो लोके सत्ये धर्मः सदाश्रितः
सत्यमूलनि सर्वाणि सत्यान्नास्ति परं पदम्।
यः पठति लिखति पश्यति, परिपृच्छति पंडितान् उपाश्रयति
तस्य दिवाकरकिरणैः नलिनी, दलं इव विस्तारिता बुद्धिः।
मूर्खा यत्र न पूज्यते धान्यं यत्र सुसंचितम्
दंपत्यो कलहं नास्ति तत्र श्रीः स्वयमागतः।
न माता शपते पुत्रं न दोषं लभते मही
न हिंसां कुरुते साधुः न देवः सृष्टिनाशकः।
अबन्धुर्बन्धुतामेति नैकट्याभ्यासयोगतः
यात्यनभ्यासतो दूरात्स्नेहो बन्धुषु तानवम्।
स्वगृहे पूज्यते मूर्खः स्वग्रामे पूज्यते प्रभुः
स्वदेशे पूज्यते राजा विद्वान् सर्वत्र पूज्यते।
लोभात्क्रोधः प्रभवति लोभात्कामः प्रजायते
लोभान्मोहश्च नाशश्च लोभः पापस्य कारणम्।
आयुर्वित्तं गृहच्छिद्रं मन्त्रमैथुनभेषजम्
दानमानापमानं च नवैतानि सुगोपयेत्।
यानि कानी च मित्राणि कर्तव्यानि शतानि च
पश्य मूषिकमित्रेण कपोताः मुक्तबन्धनाः।
धर्म-धर्मादर्थः प्रभवति धर्मात्प्रभवते सुखम्
धर्मण लभते सर्वं धर्मप्रसारमिदं जगत्।
महो अर्णः सरस्वती प्र चेतयति केतुना
धियो विश्वा वि राजति।
वाच्यावाच्यं प्रकुपितो न विजानाति कर्हिचित्
नाकार्यमस्ति क्रुद्धस्य नवाच्यं विद्यते क्वचित्।
कर्मफल-यदाचरित कल्याणि ! शुभं वा यदि वाऽशुभम्
तदेव लभते भद्रे! कर्त्ता कर्मजमात्मनः।
तावद भयस्य भेतव्यं यावद् भयमागतम्
आगतं तु भयं वीक्ष्य नरः कुर्याद्यथोचितम्।
अरावप्युचितं कार्यमातिथ्यं गृहमागते
छेत्तुः पार्श्वगतां छायां नोप संहरते द्रुमः।
न सुहृद्यो विपन्नार्था दिनमभ्युपपद्यते
स बन्धुर्योअपनीतेषु सहाय्यायोपकल्पते।
आयुर्वित्तं गृहच्छिद्रं मन्त्रमैथुनभेषजम्
दानमानापमानं च नवैतानि सुगोपयेत्।
नमन्ति फलिनो वृक्षा:,नमन्ति गुणिनो जनाः
शुष्कवृक्षाश्च मूर्खाश्च न नमन्ति कदाचन।
सर्वहिंसानिवृत्ता ये नराः सर्वसहाश्च ये
सर्वस्याश्रयभूताश्च ते नराः स्वर्गगामिनः।
उपायेन हि यच्छक्यं न तच्छक्यं पराक्रमैः
श्रृगालेन हतो हस्ती गच्छता पंक्ङवर्त्मना।
आढ् यतो वापि दरिद्रो वा दुःखित सुखितोऽपिवा
निर्दोषश्च सदोषश्च व्यस्यः परमा गतिः।
निरुत्साहस्य दीनस्य शोकपर्याकुलात्मनः
सर्वार्था व्यवसीदन्ति व्यसनं चाधिगच्छति।
एकस्य दुखस्य न यावदन्तं गच्छाम्यहं पारमिवार्णवस्य
तावद् द्वितीयं समुपस्थितं मे छिद्रेष्वनर्था बहुलीभन्ति।
न विना परवादेन रमते दुर्जनोजन:
काक:सर्वरसान भुक्ते विनामध्यम न तृप्यति।
सुखार्थिनः कुतोविद्या नास्ति विद्यार्थिनः सुखम्सु
खार्थी वा त्यजेद् विद्यां विद्यार्थी वा त्यजेत् सुखम्।
यो ध्रुवाणि परित्यज्य अध्रुवाणि निषेवते
ध्रुवाणि तस्य नश्यन्ति अध्रुवं नष्टमेव हि।
अवश्यमेव भोक्तव्यं कृतं कर्म शुभाशुभम्
नाभुक्तं क्षीयते कर्म कल्पकोटिशतैरपि।
सर्वे क्षयान्ता निचयाः पतनान्ताः समुच्छ्रयाः
संयोगा विप्रयोगान्ता मरणान्तं च जीवितम्।
शैले शैले न माणिक्यं,मौक्तिम न गजे गजे
साधवो नहि सर्वत्र,चंदन न वने वने।
अवसश्यम्भाविभावानां प्रतीकारो भवेद्यदि
प्रतिकुर्युर्नं किं नूनं नलरामयुधिष्ठिराः।
उत्थानं संयमो दाक्ष्यमप्रमादो धृति: स्मृति:
समीक्ष्य च समारम्भो विद्धि मूलं भवस्य तु।
प्रभूतंकार्यमल्पंवातन्नरः कर्तुमिच्छति
सरिंभेणतत्कार्यं सिंहादेकंप्रचक्षते।
प्रभूतंकार्यमल्पंवातन्नरः कर्तुमिच्छति
सरिंभेणतत्कार्यं सिंहादेकंप्रचक्षते।
“अलसस्य कुतो विद्या अविद्यस्य कुतो धनम्
अधनस्य कुतो मित्रममित्रस्य कुतः सुखम्।
आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः
नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति।
उद्योगिनं पुरुषसिंहं उपैति लक्ष्मीः
दैवं हि दैवमिति कापुरुषा वदंति।
आयुर्वित्तं गृहच्छिद्रं मन्त्रमैथुनभेषजम्
दानमानापमानं च नवैतानि सुगोपयेत्।
अग्निना सिच्यमानोऽपि वृक्षो वृद्धिं न चाप्नुयात्
तथा सत्यं विना धर्मः पुष्टिं नायाति कर्हिचित्।
उद्यमेन हि सिध्यन्ति कार्याणि न मनोरथैः
न हि सुप्तस्य सिंहस्य प्रविशंति मुखे मृगाः।
प्रारभ्यते न खलु विघ्नभयेन नीचैः प्रारभ्य विघ्नविहिताः विरमन्तिमध्याः
विघ्नैःपुनः पुनरपि प्रतिहन्यमानाः प्रारब्धमुत्तमजनाः न परित्यजन्ति।
अस्ति चेदिश्वरः कश्चित फलरूप्यन्यकर्मणाम्
कर्तारं भजते सोऽपि न ह्यकर्तुः प्रभर्हि सः।
भूमे:गरीयसी माता,स्वर्गात उच्चतर:पिता
जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गात अपि गरीयसी।
अनिर्वेदो हि सततं सर्वार्थेषु प्रवर्तकः
करोति सफलं जन्तोः कर्मयच्च करोति सः।
माता शत्रुः पिता वैरी येन बालो न पाठितः
न शोभते सभामध्ये हंसमध्ये बको यथा।
यथा ह्येकेन चक्रेण न रथस्य गतिर्भवेत्
एवं पुरुषकारेण विना दैवं न सिध्यति।
स जातो येन जातेन याति वंशः समुन्नतिम्
परिवर्तिनि संसारे मृतः को वा न जायते।
विद्वत्वं च नृपत्वं च नैव तुल्यं कदाचन
स्वदेशे पूज्यते राजा विद्वान् सर्वत्र पूज्यते।
गुरुर्ब्रह्मा ग्रुरुर्विष्णुः गुरुर्देवो महेश्वरः
गुरुः साक्षात् परं ब्रह्म तस्मै श्री गुरवे नमः।
न स्वल्पस्य कृते भूरि नाशयेन्मतिमान् नरः
एतदेवातिपाण्डित्यं यत्स्वल्पाद् भूरिरक्षणम्
काव्यशास्त्रविनोदेन कालो गच्छति धीमतां
व्यसनेन च मूर्खाणां निद्रया कलहेन वा।
उपदेशो हि मूर्खाणां प्रकोपाय न शान्तये
पयःपानं भुजंगानां केवलं विषवर्द्धनम्।
शतेषु जायते शूरः सहस्रेषु च पण्डितः
वक्ता दशसहस्रेषु दाता भवति वा न वा।
पृथ्वियां त्रीणि रत्नानि जलमन्नम सुभाषितं
मूढ़े: पाधानखंडेषु रत्नसंज्ञा विधीयते।
वचस्तत्र प्रयोक्तव्यं , यत्रोक्तं रहते फलम्
स्थायी भवति चात्यंन्तं , रागः शुक्लपटे तथा।
धृतिः शमो दमः शौचं कारुण्यं वागनिष्ठुरा
मित्राणाम् चानभिद्रोहः सप्तैताः समिधः श्रियः।
नमामीशमीशान निर्वाणरूपं। विभुं व्यापकं ब्रह्मवेदस्वरूपं
निजं निर्गुणं निर्विकल्पं निरीहं। चिदाकाशमाकाशवासं भजेऽहं।
महाद्रिपार्श्वे च तटे रमन्तं सम्पूज्यमानं सततं मुनीन्द्रैः।
सुरासुरैर्यक्षमहोरगाद्यै: केदारमीशं शिवमेकमीडे।
तेन वंचयते लोकान् मायायोगेन केशवः
ये तमेव प्रपद्यन्ते न ते मुह्यन्ति मानवाः।
यत्र योगेश्वरः कृष्णो यत्र पार्थो धनुर्धरः
तत्र श्रीविजयो भूतिधुंवा नीतिर्मतिर्मम।
यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत:
अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजाम्यहम्।
नैनं छिद्रन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावक:
न चैनं क्लेदयन्त्यापो न शोषयति मारुत।
सत्यं ब्रूयात प्रियं ब्रूयात न ब्रूयात सत्यं प्रियम
प्रियं च नानृतं ब्रूयात एष धर्म: सनातन:।
विद्यां ददाति विनयं विनयाद् याति पात्रताम्पात्रत्वात्
धनमाप्नोति धनात् धर्मं ततः सुखम्।
यावत् शीघ्रं जीवनस्य प्रभारं गृह्णासि
यावत् शीघ्रं भवन्तः सफलाः भवन्ति।
यदि कालः किञ्चित् सहकार्यं न कृतवान्
तस्य सामर्थ्ये जनाः शङ्कितुं आरब्धवन्तः।
केचन जनाः अस्माभिः साक्षात्कृताः अपि अस्मान् न प्रशंसन्ति
तेषां विना वयं जीवितुं न शक्नुमः इति।
यदा भवतः सम्बन्धे मृषावादस्य आवश्यकता भवति
अथ सम्बन्धान्तः समीपः इति ज्ञेयम्।
उत्तरदायित्वं शब्देषु न दृश्यते, .
बहवः जनाः भवन्तं पठन्ति।
यदि त्वं जीवसि तर्हि त्वं अवश्यं निद्रां कर्तुं शक्नोषि यतः
स्तुतिः मृत्योः अनन्तरं भवति।
राजनीतिषु भागं ग्रहीतुं बृहत्तमः दण्डः सः एव
अयोग्याः जनाः भवतः उपरि शासनं कर्तुं आरभन्ते इति।
कोऽपि किमपि वदति चेदपि केवलं शान्तः एव तिष्ठतु।
सूर्यः कियत् अपि बलवान् भवेत् तथापि सः समुद्रं शोषयितुं न शक्नोति।
ये भवतः सम्यक् वचनस्य अपि दुर्व्याख्यां कुर्वन्ति
तान् स्पष्टीकर्तुं स्वसमयं मा व्यययतु।
यदा भृत्यः प्रेषितः भवति तदा भ्राता विपत्तौ भवति।
मित्राणि विपत्तौ, स्वपत्नी च तदा एव परीक्षितुं शक्यन्ते यदा धनस्य नाशः भवति।
कस्यचित् सद्भावस्य अतिशयेन लाभं मा गृहाण,
यत् सः दुष्टः भवितुं बाध्यः भवति।
जीवने बहुमूल्यं वस्तु भवतः वर्तमानं यत् एकवारं गतं भवति
अतः भवन्तः सर्वं धनं जगति निवेशयन्ति चेदपि पुनः प्राप्तुं न शक्नुवन्ति।
भावनाः कालात् महत्तराः भवन्ति
केवलं यत् अवगच्छसि तस्मिन् एव व्यययतु।
वयं स्वदृष्टौ उत्तमाः स्मः
सर्वेषां दृष्टेः अनुबन्धं न गृहीतवान्।
यदि अस्माकं विचाराः सद्भावाः सन्ति,
अतः अस्माकं तत्त्वस्य कान्तिः कदापि न न्यूनीभवति।
जीवनेन एकं वस्तु सम्यक् शिक्षितम्
वयं सर्वदा कस्यचित् कृते विशेषाः भवितुम् न शक्नुमः।
शब्दानां माधुर्यं कदापि अन्तः रहस्यं न प्रकाशयति,
मयूरं पश्यन् को वदेत् सर्पभक्षणं भवितुमर्हति।
यदि भवन्तः सम्बन्धान् प्रयतितुं इच्छन्ति तर्हि प्रातःकालादेव एतत् पर्याप्तम्।
केवलं वदतु अहं विपत्तौ अस्मि, पश्यन्तु कः साहाय्यं कर्तुं आगच्छति।
मित्रेषु किञ्चित् संशयः भवतु, शत्रुषु च पूर्णः विश्वासः भवतु यतः
यदा दुःखं पुरतः तिष्ठति तदा शत्रवः न अपितु बहवः परममित्राः परिवर्तन्ते।
कस्यचित् हृदयं आहतं यदि सर्वं भवन्तः अन्विष्यन्ति
अतः भवतः महती दुर्बोधता एव।
यदा आवश्यकं भवति तदा सर्वेषां जिह्वा
जीवनस्य कटुसत्यं मधुरं भवति।
अस्माकं स्वकीयाः सन्ति ये अस्माकं दुःखं अनुभवन्ति
अन्यथा मार्गे जनाः अपि मम स्थितिं पृच्छन्ति।
न केवलं जीवने धनं अपितु व्यवहारं अपि अर्जयन्तु,
यतः न ४ कोटिः, अपितु चत्वारः जनाः श्मशानगृहं गमिष्यन्ति।
यावद्बध्दो मरुद देहे यावच्चित्तं निराकुलम्
यावद्द्रॄष्टिभ्रुवोर्मध्ये तावत्कालभयं कुत:
यः छात्रः प्रश्नं पृच्छति सः केवलं पञ्चनिमेषान् यावत् मूर्खः एव तिष्ठति,
न याचते स तु मूर्ख एव तिष्ठति सदा।
नेत्रेषु बहु निद्रा अस्ति किन्तु निद्रा नास्ति
एषः समयः किमपि कर्तुं मम मित्रं तत् न हास्यतु।
दुर्जन:परिहर्तव्यो विद्यालंकृतो सन
मणिना भूषितो सर्प:किमसौ न भयंकर:।
यदा कस्यचित् द्विमुखं पुरतः आगच्छति तदा सः आत्मनः उपरि अधिकं क्रुद्धः भवति।
एतादृशे व्यक्तिः विश्वासं कर्तुं वयं कथं अन्धाः आसन्।
कियत् अपि भाग्यशाली व्यक्तिः भवतु
तस्य प्रत्येककामना न सिद्धा भवति।
यदा भाग्यं कालः परिस्थितयः च एकत्र न आसन्
अतः येषां कोऽपि दर्जा नास्ति तेषां वचनं श्रोतव्यम्।
जीवने यत् इच्छसि तत् प्राप्स्यसि केवलं भाग्यम्
भवतः आत्मनः उपरि अधिकः विश्वासः भवितुम् अर्हति।
यस्य नास्ति स्वयं प्रज्ञा, शास्त्रं तस्य करोति किं
लोचनाभ्याम विहीनस्य, दर्पण:किं करिष्यति।
भग्नवस्तूनि मन्दिरे न स्थापनीयाः इति मनुष्यः वदति।
अथ कस्मात् पुरुषः स्वयं भग्नः म्रियते।
वेश्या सह मित्रं मूर्खेण च उपदिष्टम् |
उभयम् अपि भवतः मृतानां कृते हानिकारकम् अस्ति।
स्तस्य भूषणम दानम, सत्यं कंठस्य भूषणं
श्रोतस्य भूषणं शास्त्रम,भूषनै:किं प्रयोजनम।
यदि त्वं क्रुद्धः असि तर्हि शत्रुस्य आवश्यकता नास्ति,
एतौ गुणौ पर्याप्तौ आत्मनाशाय।
निष्कर्ष
आज इस आर्टिकल के माध्यम से हमने आपको भागवत गीता के 700 श्लोक के बारे में बताया है। आप हमारे इस आर्टिकल को पढ़कर भागवत गीता के 700 श्लोक जान सकते हैं जिनसे आपकी शिक्षा और भी बढ़ेगी। अगर आप ऐसे लेख रोजाना पढ़ना चाहते हैं तो suvicharin.com पर हमेशा विजिट करते रहें।
अगर आपको हमारा यह आर्टिकल पसंद आया हो तो इसे अपने दोस्तों में ज्यादा से ज्यादा शेयर करें ताकि उन्हें भी इन सुविचार के बारे में जानकारी मिल सके। एक बार हमें कमेंट करके जरुर बताएं आपको हमारा यह आर्टिकल कैसा लगा मिलते हैं अगले आर्टिकल में जब तक के लिए धन्यवाद।
